Document: Lettres de remerciements des émancipés de Saint-Barthélemy (9 octobre 1847)

 

Monsieur le Gouverneur,

Nous, les anciens esclaves, formant la population émancipée de la campagne venons, aujourd’hui que nous sommes libres, Supplier Votre Excellence d’être notre interprête auprès du Trône et des Etats-Généraux du Royaume pour les remercier du grand acte de Justice qu’ils viennent d’accomplir. Puisse le paÿs duquel nous est venu cet insigne bienfait voir éternellement régner la Pays dans ses forteresses et l’abondance dans ses Greniers.
Nous venons déposer aux pieds de votre Excellence l’hommage du profond respect que nous professons pour elle, et nous la prions d’agréer nos très sincères remerciements pour la part qu’elle a eue à l’événement heureux qui nous permet de compter dans la grande famille humaine de laquelle nous avons toujours été exclus.
Nous espérons que Votre Excellence trouvera sa récompense pour les peines qu’elle S’est données pour nous dans le bonheur d’avoir puissamment contribuée à l’accomplissement du Grand acte de libération. Nous osons la Supplier de faire parvenir à l’Auguste famille Royale les sentimens de reconnaissance qui nous animent pour elle. Nous les transmettrons à nos enfans pour leur apprendre à bénir et à prier pour elle et pour notre très Gracieux Souverain, le Roi à qui il a été donné de nous rendre à la liberté pour laquelle Dieu nous avait tous créés
Nous prions Votre Excellence de nous continuer ses bontés et sa bienveillante Sollicitude que nous espérons de plus en plus mériter par un travail assidu, une Scrupuleuse obéissance aux lois et surtout par la morale que nous enseigne notre pasteur évangélique. Nous la remercions pour Son dévouement à notre Cause et Sommes assurés que, Si la haute protection nous devenait nécessaire, dans un tems à venir, pour détruire les insinuations malveillantes des ennemis du progrès, elle ne nous ferait pas défaut.
Saint-Barthélemy le 9 octobre 1847
——————————————————————————————–May it please your Excellency
We the undersigned for ourselves and in behalf of all the other persons in this Town lately Ransomed from Slavery by the Beneficient act of His Most Gracious Majesty our beloved King OSCAR, beg to approach your Excellency on this day, of Jubilee to us, with the expressions of our untutored, but most ardent and heartfelt attachment for your Excellency’s person and Government.
We thank your Excellency most sincerely for the conspicuous and arduous part which your Excellency took to obtain for us that Consummation which is this day proclaimed to the World.

“Slavery has for ever ceased to Exist in the Island of Saint Bartholomew”
May Your Excellency never have cause to regret the noble part thus taken for our Good and our devoutly trust by the blessing of Almighty God always to comport ourselves Orderly and Industriously as to diserve the Boon which has been confered upon us.
We feel that we need no to Multiply words to express to our Beloved King the fuliness of our Thanks for the bestowment upon us of the most precious Gift that could be bestowed on being in our late circumstances – for raising us from the condition of mere Goods and Chattels and elevating us to rank as men – for granting us the power to follow the bent of our minds, to pursue happiness as best it should seem to us – for ridding us of that drag to, and debaser of, Human Nature, Hateful Slavery – for, however modified, Slavery is hideous and oppressive still – We feel, we beg to repeat, that our acknowledgements however simple, will still be appreciated and we therefore pray Your Excellency to be pleased to convey to his Most Gracious Majesty our Beloved King and his subjects the Renowned Swedish Nation, our Humble but Grateful Thanks for the Freedom purchased for us – such thanks, as none can fully estimate the extent of but who were Slaves and are now free.
And May Your Excellency long enjoy Health and Happiness with the pleasing consciousness of having to the best of Your Ability and with much success ever discharged the duties of your High Office for the benefit of those whom it has pleased God to place your over as Governor. And that God may bless Your Excellency with the full fruition of all your desires, is the prayer of Your Ecellency’s Grateful and Devoted Servants.
Gustavia St Bartholomew 9th October 1847Sources = Série ES [Esclavage] / volume n° 286 = microfilm 50 Miom 150 – Fonds Suédois de Saint-Barthélemy (Archives Nationales d’Outre-Mer. Aix-en-Provence) & S:t Barthélemysamlingen (Riksarkivet. Stockholm)Haut de pageBibliographie (abolition de l’esclavage & Saint-Barthélemy)
- 2008. [Fr] COMITÉ DE LIAISON ET D’APPLICATION DES SOURCES HISTORIQUES. Histoire de l’abolition de l’esclavage à Saint-Barthélemy, île de Nantes.
- 2007. [Sv] SCHIBBYE, Martin. Svensk handel med slavar 1784-1847 – Varför infördes och avskaffades slaveriet på den svenska kolonin S:t Barthélemy [Le commerce suédois d'esclaves, 1784-1847 - Pourquoi l'esclavage a t-il été introduit et aboli dans la colonie suédoise de Saint-Barthélemy], Stockholms universitet, Ekonomisk-Historiska institutionen, Magisteruppsats [Mémoire de maîtrise], 88 p. Édition en ligne.
- 1996. [Sv] BARCK, Mårten et Tobias BORGSTRÖM. Redaktör Bergstedts dilemma. En studie av abolitionism och anti-abolitionism i The Report of Saint-Bartholomew 1804-05 [Le dilemne de l'éditeur Bergstedt. Une étude sur l'abolitionisme et l'anti-abolitionisme dans The Report of Saint-Bartholomew 1804-05], Stockholms universitet, B-uppsats i journalistik [Essai en journalisme], 76 p.
- 1994. [Sv] BORGSTRÖM, Tobias. Angående avskaffandet av slaveriet på S:t Barthélemy. Analysis av en svensk riksdagdebatt [À propos de l'abolition de l'esclavage à Saint-Barthélemy. Analyse d'un débat parlementaire suédois], Stockholms universitet, Uppsats i statsvetenskap [Essai en sciences politique], 32 p.
- 1993. [En] MAYER, Francine M. et Carolyn E. FICK. « Before and After Emancipation : Slaves and Free Colored of Saint Barthélemy (French West Indies), in the 19th Century [Avant et après l'Emancipation : esclaves et libres de couleur de Saint-Barthélemy (Antilles françaises), au XIXe siècle] » dans Scandinavian Journal of History, Jyväskylä (Finlande), vol. 18, no 4, p. 251-274.
- 1992. [En] MAYER, Francine M. et Carolyn E. FICK. « Slavery, Slave Emancipation and Social Reorganization in Nineteenth-Century Saint-Barthélemy, French West Indies [Esclavage, émancipation et réorganisation sociale au XIXe siècle à Saint-Barthélemy, Antilles françaises] » dans Le Peuplement des Amériques, Veracruz, Actes du congrès de l’Union internationale pour l’étude scientifique de la population (UIESP), vol. 1, p. 233-259.
- 1987. [Fr] GONTHIER, Denis. Abolition de l’esclavage et transformation des ménages de la population rurale de couleur, Île antillaise de Saint-Barthélemy, de 1840 à 1857, Montréal, Université de Montréal, mémoire de maîtrise co-dirigé par Yolande Lavoie et Francine MAYER, 127 p.
- 1847 (livraison du 10 janvier). [Fr] SCHŒLCHER, Victor. « Abolition de l’esclavage dans l’île suédoise de Saint-Barthélemy » dans Extrait de la revue indépendante, Paris, quatrième édition, Imprimerie Schneider et Langrand, p. 11-15.
- 1843. [Sv] ALEXANDER, George William, et Benjamin Barron WIFFEN. Tankar om nödvändigheten och pligten af slaveriets omedelbara avskaffande på ön S:t Barthelemy [Pensées sur la nécessité et l'obligation morale de l'abolition immédiate de l'esclavage sur l'île de Saint-Barthélemy], Stockholm, L.J. Hjerta.

Source: Mémoire St Barth | Histoire de Saint-Barthélemy (Comité de Liaison et d’Application des Sources Historiques). URL : http://www.memoirestbarth.com/st-barts/abolition-esclavage/archives-lettres-emancipes

St. Maarten: Flamboyante vrijheid (DEEL 1)

 

De afschaffing van de slavernij binnen het Koninkrijk der Nederlanden geschiedde zoals bekend  in 1863. Dat is in vergelijking met de overige Europese kolonisatoren rijkelijk laat. Na Engeland (1833), de Deense Antillen (Vestindien, 1846) en Frankrijk (1848), maar gelukkig nog net voor het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog in 1865. In het westelijk halfrond zouden alleen Cuba (1888) en hekkensluiter Brazilie (1888) nog later komen.

Er is onder Nederlandse historici relatief veel aandacht geweest voor de afschaffing van de slavernij in Suriname en Curacao, echter zonder dat hierbij ook onderzoek is gedaan naar de beleving van de afschaffing door de voormalige slaven zelf. Gelukkig beginnen de witte plekken in de geschiedschrijving zich langzaam te vullen met informatie.

Een van de witte plekken is het lot van de slaven op het eiland St. Maarten. Het half Franse, half Nederlandse eiland verkeerde in een bijzondere positie als gevolg van de afschaffing van de slavernij aan de Franse zijde van het eiland op 27 mei 1848. Als gevolg hiervan braken onlusten uit aan de Nederlandse kant, die werden gesust door het in loondienst nemen van de voormalige slaven. Zij waren uiteindelijk toch (zoals meestal) ook als vrije burgers nog altijd economisch afhankelijk van de voormalige slaveneigenaren.

Andere oorzaken voor het feit dat de opstand snel de kop kon worden ingedrukt waren wellicht gelegen in de economie van St. Maarten zelf. Het eiland verkreeg zijn inkomsten voornamelijk door middel van smokkelhandel en pas secundair door middel van plantagehouderij. De meeste slaven waren op het eiland werkzaam in de zoutpannen bij Philipsburg. De zoutwinning was over het algemeen minder zwaar dan de suikerwinning. Een kleinere groep werkte op de in omvang beperkte suikerplantages of als huisslaaf. Deze omstandigheden kunnen ook redenen zijn geweest waarom de slaven niet in groteren getale in opstand zijn gekomen in 1848.

Ook speelde de ligging van St. Maarten temidden van de Franse en Britse eilanden wellicht een rol. St. Maarten had altijd al een open economie, in tegenstelling tot Suriname dat hermetisch van concurrerende machten was afgesloten. Er waren daarom altijd al meer mogelijkheden voor slaven om weg te vluchten van het eiland en elders een al dan niet veilig heenkomen te zoeken. Bovendien was vrije circulatie van personen en goederen al geregeld in het nog altijd vigerende artikel 6 van het Verdrag van Concordia tussen Nederland en Frankrijk van 1648 (*).

Recent stuitte ik op het boek ‘Dagen van gejuich en gejubel’ door Glenn Willemsen (2006). Daarin wordt eindelijk inzicht gegeven in de gebeurtenissen van na 27 mei 1848, de dag waarop de slavernij in Frans St. Maarten werd opgeheven. Hierin beschrijft auteur Willemsen dat de blanke meesters op het Nederlandse gedeelte de informatie over de afschaffing achterhielden om zo de oogst binnen te halen. De slaven waren echter al snel op de hoogte van de situatie aan de andere kant van het eiland, dat zij slechts in enkele minuten konden bereiken.

Het is sprekend voor de uitzonderlijke situatie van St. Maarten dat de Emancipatie niet wordt geplaatst in 1863 zoals op Curacao en Suriname, maar in juli 1848. De voormalige slaven op St. Maarten maakten als reactie op de gebeurtenissen in 1848 een combinatie van dans en lied genaamd ponum (spreek uit: ”panam”).

Onderzoekster Clara Reyes deed onderzoek naar ponum. De St. Maarteners zwaaiden met takken van de flamboyantboom, die in juli in volle bloei staat. In het lied komt naar voren dat de slaven al op de hoogte waren van de Emancipatie voordat de blanken het hun hadden verteld: ‘Ah be been hearum buh massa been a hidum’ (We hebben ervan gehoord maar de meester heeft het voor ons verborgen gehouden). Ponum was verdwenen op het eiland maar werd herontdekt door de St. Maartense Carolyn Jenkins en is nu helemaal terug op het eiland. Met de flamboyant in de hand wel te verstaan, geen ”broken chains”!

 

Tekst Ponum lied:

Oh Po’ slave

Oh slave

Oh po’ slave

Ah be go’nancipation

Ah be benna hear! em long time

Georgy benna hide’em

Oh Po’ slave

Oh Po’ slave

Oh Po’ slave

Oh Po’ slave

Ah be go’nancipation

Work vi! Work vi! Work vi!

Work vi! Work vi! Work vi!

(last two lines pronounced)

Wuk vie! Wuk vie! Wuk vie!

Wuk vie! Wuk vie! Wuk vie!

 

Bron: Dagen van gejuich en gejubel: 1 juli 1983: Viering en herdenking van de afschaffing van de slavernij in Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen, Den Haaag 2006.

Meer info zie: http://www.museumsintmaarten.org/index.php?option=com_content&view=article&id=100&Itemid=133

Nationaal archief:

//www.nieuwsbank.nl/inp/2003/07/01/Q029.htm

(*) That it shall be permitted to French persons at this present residing with the Dutch to joint French, if it so pleases them , and to take with them their movables, foodstuffs and money and other commodities, provided that they have settled their debts or given sufficient security, and the Dutch shall be able to do likewise on the same conditions; http://www.museumsintmaarten.org/index.php?option=com_content&view=article&id=92&Itemid=125