Zalm en de Mississippi Blues

 

                Windhandel

Gerrit Zalm, de steeds minder populaire voormalige Minister van Financiën, de man van de gouden jaren van de Paarse kabinetten, is als bankier in zwaar weer verzeild geraakt door zijn betrokkenheid als commissaris bij de DSB. Hoewel hij naar eigen zeggen zijn vrouw nog recht in de ogen kan aankijken, kijkt Wouter Bos – in zijn beste rol als acteur van het reine geweten van Nederland – al met een schuin oog naar een nieuwe opvolger voor Zalm bij de Staatsbank ABN AMRO. De kersverse Staatsbank heeft nog steeds nieuwe miljarden-injecties nodig en is nog steeds verliesgevend. http://www.nrc.nl/economie/article2422196.ece/ABN_Amro_Nederland_lijdt_verlies_32_miljoen 

Verkeerde paard gewed

Topbureaucraat Zalm heeft geniet intussen nog immer van zijn jaarsalaris van 750.000 euro bij de Staatsbank, exclusief bonus, na tot voor kort ook een topsalaris voor zijn werk als financieel directeur bij de DSB te hebben genoten. De schade aan zijn reputatie valt moeilijk in te schatten: in de banen-carrousel van het openbaar bestuur is altijd wel een plekje over.

Zalm heeft, in een verwoede poging nu ook eens mee te doen met de echte grote vissen als Groenink en Lippens, het beleid van de DSB niet enkel verdedigd, maar zelfs zijn fiat gegeven aan dubieuze praktijken als de looncessie. Met een dergelijke cessie wordt het loon automatisch overgedragen in het geval dat de debiteur niet kan afbetalen. Makkelijk voor de bank, die kan dan rechtstreeks naar de werkgever om geld te innen zonder kosten van beslaglegging. En als de klant het hier niet mee eens is, moet hij zelf een dure en tijdrovende procedure starten. Met dit soort wanproducten smeerde de zakenbank van de kunstminnende Westfriese held Scheringa mensen die in principe niet in aanmerking kwamen voor een hypotheek toch een lening aan, met gratis een echte Westfriese molensteen om de nek erbij. En dat is in Noord-Holland kennelijk geen bedriegen maar gewoon liegen, en dus geoorloofd.

Bankierende Ministers

Nu speculeerden de Noordhollandse grondeigenaren al in de 17e eeuw met de verwachte opbrengsten van droogleggingsprojecten van de vele meren in dit deel van het land. Dat ging destijds al vaak mis en komt dus niet als een echte verrassing. Wel is het, althans in Nederlandse verhoudingen, nieuw dat een voormalige Minister van Financiën zich actief bezighoudt met roekeloos bankieren en daarmee de overheidsfinanciën volledig uit de hand laat lopen.

Zalm treedt daarmee in de voetsporen van Jacques Necker (1734-1804), de Franse Minister van Financiën onder koning Lodewijk XVI. De Franse schatkist was in de tweede helft van de 18e eeuw zo goed als leeg. Het volk vreesde daarom een zoveelste belatingverhoging. Necker werd populair bij het volk door niet over te gaan tot belastingverhoging maar door in plaats daarvan leningen uit te schrijven. Deze leningen had hij hard nodig om de oorlog tegen de Britten in Noord-Amerika te kunnen bekostigen. Hoewel Necker direct populair werd met zijn maatregelen, droegen de methodes van deze bankierende Minister op langere termijn in belangrijke mate bij tot het bankroet van de Franse staat, en uiteindelijk de Franse Revolutie.

Necker was, net als Zalm nu, nu eens geliefd en dan weer gehaat. Hij werd door zijn beleid om steeds maar weer leningen uit te schrijven tijdens zijn leven in negatieve zin vergeleken met de Schotse econoom John Law, die enkele decennia eerder voor een grote windhandel had gezorgd door zijn betrokkenheid bij de Franse ‘Mississippi-Compagnie’.

Mississippi Compagnie

De Schotse econoom en financier John Law (1671-1729) was de grote man achter deze Mississippi-Compagnie, de Franse handelsmaatschappij in Noord-Amerika. De Mississippi-Compagnie had in naam het monopolie op de handel met de Franse gebieden in Noord-Amerika. Het publiek werd in de jaren na 1710 door de gerespecteerde econoom Law enthousiast gemaakt voor de openlegging van het stroomgebied van de Mississippi met de belofte van gouden bergen. Omdat Law, met zijn uitstekende reputatie, zijn naam eraan verbond verkeeg het project een grote geloofwaardigheid.

De gouden bergen bleken echter niet te bestaan. Want hoewel Frankrijk in naam een enorm gebied in Noord-Amerika bezat – van de monding van de St. Lawrence rivier in het huidige Quebec tot de Grote Meren en New Orleans -stelde dit rijk in werkelijkheid niet zoveel voor. Er had, buiten het huidige Quebec, namelijk nooit een grootschalige Franse kolonisatie plaatsgevonden. De Engelsen daarentegen hadden zelf twaalf gestaag groeiende kolonies gesticht, welk aantal sinds het einde van de 17e eeuw door uitbreiding met de Nederlandse voormalige kolonie (in 1674) was uitgegroeid tot dertien kolonies. De Franse kolonisatie was echter beperkt gebleven tot een paar missie- en handelsposten zoals St. Louis. Een handjevol Franse handelaars in bevervellen struinde per kano de grote rivieren af. Deze handelaars, de eerste Amerikaanse ‘trappers‘, huwden vaak Indiaanse vrouwen en verwilderden vaak geheel. De handelsroutes over zee werden geblokkeerd door de Engelsen en de Hollanders en de Franse positie was eigenlijk nogal zwak.

Faillissement

Het publiek was zich echter niet bewust van die situatie en belegde massaal in de Mississippi-Compagnie. Daarna ging het echter snel mis. Het bleek allemaal windhandel. De Missisippi -Compagnie ging failliet. De Fransen verloren hun gebieden in Noord-Amerika geheel door het verlies van Engeland in de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Wel claimden de Fransen ook daarna in naam nog een enorm gebied in het midden van het continent, dat uiteindelijk door Napoleon aan de Verenigde Staten werd verkocht in 1803, welke verkoop bekend is geworden als de “Louisiana Purchase”.

Compte rendu

En was Necker nu een tweede John Law? Hij zelf vond uiteraard van niet. Necker deed, aan de vooravond van de Franse Revolutie de beweringen dat hij een tweede John Law zou zijn, af als klinkklare onzin. En om een einde te maken aan de kritiek publiceerde hij zijn ‘Compte rendu’. Dit was een overzicht van inkomsten en uitgaven van de Franse staat. Voor het eerst werd hiermee in de Franse geschiedenis een overzicht gegeven van het financieel beleid van de overheid. Necker zelf klopte zich op de borst met zijn publicatie. Volgens zijn ‘Compte rendu’ was er namelijk zelfs een licht overschot op de overheidsbalans. Het mocht niet baten: in werkelijkheid was de Franse overheid op de rand van een bankroet.

het Lot van Necker

Necker was een ambitieus man en wilde almaar meer macht. De weigering door de koning om zijn verzoeken in te willigen, leidde tot de ontslagname door Necker als Minister op 11 juli 1789. Drie dagen later, op 14 juli 1789, bestormde een woedende massa de Bastille. De Franse Revolutie was een feit en de rest is bekend. Necker trok zich overigens terug op zijn landgoed en wijdde zich daarna aan zijn memoires. Les voor het heden: Ministers kunnen zich maar beter niet bezighouden met bankieren, maar we kunnen ons wel alvast verheugen op de memoires. All in all, a Satisfied Blues: http://www.youtube.com/watch?v=_5Emb0bi0n4&feature=related

Peter Bruns

Universele Verklaring van de Rechten van het Dier

 

Hoewel de Partij voor de Dieren niet mijn favoriete partij is en ik ook geen Groen Links stem, moet ik toch bekennen dat deze partijen toch een aantal goede standpunten verkondigen. En hoewel het tegenwoordig niet meer politiek correct is om politiek correct te zijn, ben ik toch graag even politiek correct, zeker nu de klimaat-top in Kopenhagen voor de deur staat.

Empathie 

De directe aanleiding daarvoor is een interview dat ik op televisie zag met bioloog Frans de Waal over zijn boek ‘Een tijd voor Empathie’. Daarin doet hij een oproep om anders om te gaan met onze dieren. En daarbij bedoel ik niet insecten, maar alle levensvormen die dichter bij de mens staan, zoals reptielen en onze mede-zoogdieren. In het boek beschrijft hij hoe de westerse mens zich lange tijd verheven heeft gevoeld boven de natuur, daarbij geholpen door zowel het Christendom als de sociale wetenschappen. De mens ziet zichzelf vooral als een overwinning op de natuur, daarbij geholpen door een stroming binnen de sociale wetenschappen genaamd ‘Behaviorisme’, die alle gedrag als door de genen ingegeven beschouwt zonder daarbij de invloed van de emotie te betrekken, omdat emotie niet meetbaar zou zijn. Zie http://boeken.vpro.nl/programmas/24214180/afleveringen/42503094/. Tijdens het interview werd ook het inmiddels bekende filmpje vertoond van de hond die zijn soortgenoot probeert te redden van het razende verkeer ergens op een snelweg in Chili. Zie de link: http://www.youtube.com/watch?v=pH1l5ZzGQj8 . De achterliggende vraag was: hebben dieren emoties en kunnen ze lijden. Het antwoord is onmiskenbaar ‘ja’.   

Walvissen Nu zag ik zondagavond toevallig ook een aflevering van het programma ‘In het kielzog van Darwin’. Daarin werden geluidsopnames vertoond van het vreemde - bijna buitenaardse - geluid dat walvissen produceren om onderling te communiceren. Hun geluiden zijn voor andere walvissen op duizenden kilometers afstand waarneembaar vanwege het superieure gehoor van de walvis. Zo communiceren zij wereldwijd en weten ze elkaar goed te vinden. Een soort onderwater-internet avant la lettre. Ook werd door een onderzoeker verteld dat de walvissen tegenwoordig luider communiceren dan in de jaren ’70 , waarschijnlijk vanwege de toename van geluid op de oceaan door menselijke invloed. 

Franciscus van Assisi  Nu vond ik het een interessant interview met De Waal, maar toch valt het Christendom niet echt te verwijten dat zij de mens boven het dier heeft geplaatst. De wereldreligies bieden in principe allemaal voldoende regels die juist de mens oproepen om dieren te beschermen. Zo is volgens het Cristendom de mens ‘heerser der dieren’, maar dient dit meer in de context van ‘beheren’ te worden beschouwd. En ‘beheren’ is iets heel anders dan ‘beheersen’, al stammen beide woorden af van hetzelfde woord. En een echte Heer behandelt ook dieren goed. Het Boeddhisme beschouwt alle leven a priori als heilig en dus ook dieren. De Islam beschouwt het dier evenals het Christendom als door God geschapen ’leven’ dat door ons beschermd moet worden. En Franciscus van Assisi, de middeleeuwse heilige, was natuurlijk binnen het Christendom de grote beschermer van de dieren. Franciscus lijkt in veel opzichten op de Boeddha. Beide heiligen keerden zich af van het gewone leven om als kluizenaar een bescheiden leven te gaan leiden midden in de natuur. En 4 oktober, Werelddierendag, is niet voor niets de sterfdag van Franciscus.   

Dubieuze nalatenschap van Darwin  Vreemd genoeg hebben de ontdekkingen van Charles Darwin niet voor groter respect voor onze mede-aardebewoners geleid. Darwin was gewoon een serieuze wetenschapper die de oorsprong van het leven op aarde trachtte te doorgronden. Na de publicatie van zijn beroemde boek ‘The Origin of Species’, was in verschillende conservatieve kringen grote weerstand tegen zijn bevindingen. Daarna gebeurde echter iets opmerkelijks: dezelfde conservatief-theologische kringen die aanvankelijk weerstand boden, omarmden later Darwins bevindingen. Zij ontwikkelden zo een symbiose tussen hun eigen religieuze wereldbeeld en de Darwinistische theorie. De ‘survival of the fittest’ werd uitgelegd als het recht van ‘de sterkste (of slimste)’, en zo had Darwin deze groepen een extra argument aangeleverd ter ondersteuning van hun theologische filosofie, namelijk dat de mens verheven was boven de dierenwereld. Vooral in protestantse kringen in de Verenigde Staten was deze moderne interpretatie erg populair, reden waarom het niet toevallig is dat het ‘Behaviorisme’ juist in dat land zoveel voeten aan de grond heeft gekregen. Het Darwinisme heeft opmerkelijk genoeg dus ervoor gezorgd dat de mens zichzelf als het perfecte product van natuurlijke selectie is gaan beschouwen. Darwin zelf zou met afschuw hiernaar hebben gekeken. 

Interpretatie voor eigen doeleinden  Het is overigens een veelvoorkomend feit dat de werken van grote theoretici later worden ingebed in een andere context om het eigen wereldbeeld te rechtvaardigen. In de middeleeuwen deden geleerden grote moeite om de voor-christelijke filosofen zoals Plato of Aristoteles een plaats binnen de christelijke leer te geven. Karl Marx’s boek ‘Communistisch Manifest’ werd gebruikt om de communistische ideologie van een wetenschappelijke fundering te voorzien, hoewel Marx tijdens zijn leven expliciet heeft verklaard dat hij zelf geen communist was, noch een voorstander van de politieke stroming die zich van zijn filosofische denkbeelden bediende. Ook Friedrich Nietzsche’s ‘Also Sprach Zarathustra’ werd later door de Nazi’s gebruikt om hun anti-semitische denkbeelden van een theoretische basis te voorzien, terwijl Nietzsche zelf uitdrukkelijk afstand heeft gedaan van iedere vorm van anti-semitisme. 

Nederlands recht  De idee dat de mens het perfecte product is van de schepping heeft ook haar weerslag gehad binnen het Nederlandse rechtsstelsel. Dieren worden in ons recht beschouwd als ‘roerende zaken’. En zaken worden gedefinieerd als ‘voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten’. Dieren zijn kortom ‘stoffelijke objecten’. En alweer dat woord ‘beheersen’. Wel kent ons recht een zekere ‘affectiewaarde’ toe aan dieren.  

Gevonden voorwerpen  De regeling van ‘gevonden voorwerpen’ in het Burgerlijk Wetboek is een goed voorbeeld van hoe wij tegen dieren aankijken. Gevonden voorwerpen moeten aan de gemeente in bewaring worden gegeven. Indien een aan de gemeente in bewaring gegeven gevonden voorwerp snel tenietgaat of achteruitgaat, kan de burgemeester de zaak echter verkopen aan een derde (artikel 5:8 lid 1 BW). Indien de roerende zaak echter een dier is, moet de burgemeester twee weken wachten totdat hij het dier in eigendom overdraagt, of laat afmaken (artikel 5:8 lid 3 BW). Die tweewekelijkse termijn is daarin opgenomen vanwege de ‘affectiewaarde’ die de eigenaar aan het dier zal toekennen, zo stelt de Memorie van Toelichting op dit artikel. 

Dieren zomaar doden mag overigens naar Nederlands recht, tenminste als het door de eigenaar geschiedt, want dat is het recht van de eigenaar van een roerende zaak. Het is namelijk het recht van iedere eigenaar om over zijn of haar zaak te beschikken zoals het hem of haar goeddunkt, binnen de grenzen van de wet. De eigenaar mag een dier kopen, verkopen, weggegeven, laten behandelen bij een dokter, maar ook -net als iedere andere zaak- teniet laten gaan. Alleen mag daarbij geen ‘onnodig leed’ worden toegebracht, want dat is dierenmishandeling en een strafbaar feit.

Intrinsieke waarde  Misschien ligt daar wel de crux: de enige waarde die wij toekennen aan dieren, is de waarde die zij voor ons hebben, in plaats van de intrinsieke waarde van het leven zelf voor die dieren. Het wordt tijd om eens met een andere blik naar onze mede-aardebewoners te kijken. De klimaat-top in Kopenhagen vormt daarvoor misschien een begin. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens had twee bloedige wereldoorlogen nodig om het licht te zien. Laten we hopen dat een Universele Verklaring van de Rechten van het Dier er komt voordat de natuur volledig door ons handelen is vernietigd. En misschien is het goed eens te beginnen met ‘beheren’ in plaats van ‘beheersen’.  (Peter Bruns)

Ushi & Dushi goed voor toerisme Curaçao, maar voegt weinig toe

Er is inmiddels al veel geschreven over het personage Lucretia, oftewel ‘Dushi’, gespeeld door Wendy van Dijk, vermomd als Curaçaose in het programma ‘Ushi & Dushi’. Het ene kamp vindt dat door dit programma racistische stereotypes worden bevestigd, zoals van de vrolijke, dikke maar luie Antilliaanse. De ander wijst erop dat de Curaçaose toerististische sector juist blij is met deze aandacht voor het eiland. Iedereen schijnt te vergeten dat de stereotypes over Nederlanders ook daar nog altijd bestaan. De ogenschijnlijk onschuldige naam ‘makamba’ heeft wel degelijk een racistische en anti-Nederlandse gevoelswaarde.

Complexe relatie

De al bijna 400 jaar durende relatie met Curaçao is complex en vaak gespannen. Enkele jaren geleden was in Nederland het liedje ‘fok you’ een hit. Het liedje gaf goed aan hoe over een weer met het vingertje wordt gewezen en het eiland weinig goed kan doen in Nederlandse ogen en andersom. In mijn vorige bijdrage over de Antillen, noemde ik de Nederlandse houding een vorm van ‘goedhartig absentisme’. Daar bedoelde ik mee het van een afstand beoordelen, met goede bedoelingen maar zonder de situatie op de eilanden goed te kennen. Het wordt tijd om juist afscheid te nemen van die houding en de gewone eilandbewoners ook zelf te betrekken bij de discussie en niet alleen de tot op het bot corrupte bestuurders.

Antillianen in pers-luwte

De slechte pers van Curaçao komt niet uit de lucht vallen. De criminaliteit en het wapenbezit onder Antilliaanse jongeren in Nederland is nog altijd een groot probleem, maar wordt heden ten dage kennelijk als minder bedreigend ervaren omdat de Nederlandse discussie zich nu vooral richt op de Islam en specifiek op Marokkaanse criminelen. Dit terwijl de problemen met Antilliaanse jongeren daardoor echt niet minder zijn geworden. Het is gewoon een tijdelijke luwte in de aandacht.

Blanke ‘adel’

Tegelijkertijd passen veel Nederlanders op de eilanden zich ook niet altijd goed aan. Zo vormt Curaçao een soort magneet voor Nederlanders die het in eigen land niet uithouden, en zich daar opeens als een soort blanke ‘adel’ gaan gedragen. Zoals de Nederlandse oud-tandarts annex zakenman Jacob Dekker, die zichzelf overigens Jacob Gelt Dekker is gaan noemen. Het tandentrekken moe, zocht hij een nieuwe uitdaging en ziet hij zichzelf nu graag als de blanke onderkoning van het eiland, een soort Mountbatten van Curaçao. Op de kaft van zijn boeken poseert hij, schijnbaar met een knipoog, als een soort admiraal Nelson tussen de naakte zwarte mannen en lijkt ervan te genieten. Hij wordt gehaat en bewonderd tegelijk op het eiland. Hij is zelfs door de Curaçaose pers tot ‘persona non grata’ uitgeroepen, wat uiteraard belachelijk is omdat hij niets illegaals heeft gedaan. 

Grata-non grata

Zijn grootste verdienste, het oprichten van een slavernij-museum van wereldklasse (het Kura Hulanda Museum) en het restaureren van de vervallen wijk Otrabanda, wordt slechts schoorvoetend erkend op het eiland. Dat heeft misschien ook te maken met het feit dat het opgeknapte deel geheel onderdeel vormt van zijn aldaar gevestigde hotel. Daarmee laadt hij de verdenking op zich dat het hier slechts marketing voor zijn eigen bedrijf betreft en dat is jammer, want de lokale bestuurders vinden graag argumenten om met het vingertje te wijzen, zeker als het van een makamba afkomt. De balans bij Dekker is uiteindelijk positief omdat hij nu eenmaal ontegenzeggelijk veel voor het eiland heeft gedaan. Zijn project om Otrabanda, het arme deel van Willemstad te restaureren is uniek in de geschiedenis van de Antillen. Zoiets dan alsnog afkraken is wel erg gemakkelijk, vergelijkbaar met het jaloerse gezeur in Nederland over het project van de kroonprins in Mozambique. Dit soort projecten levert, mits omgeven met de juiste waarborgen en goede controle, juist werkgelegenheid op voor de lokale bevolking en stimuleert de plaatselijke economie.

A Sunny Place

Een andere categorie vormt echter het type van de beruchte Joep van den Nieuwenhuyzen. Dit soort mensen verhuist vaak naar Curaçao als de Nederlandse FIOD te actief wordt en zij zien het eiland dan als een goede schuilplaats in de zon. Dat is een zuiver negatieve reden om naar het eiland te komen en schaadt het imago van het eiland nog verder. Helaas wordt dit type ondernemers geen strobreed in de weg gelegd. Het doet denken aan een uitspraak van schrijver Somerset Maughan over Monaco: ‘a sunny place for shady people’.

Uitzetten criminele Antillianen 

Er is natuurlijk nog veel meer loos. Nederland heeft bij de transitie naar de nieuwe koninkrijksverhoudingen 2,5 mijlard aan schuld van de Antillen afgelost. Een ongelofelijk bedrag, afgezet tegen de geringe omvang van de bevolking. Dan is er de grootschalige uitkeringsfraude. Nederland kwam meteen met draconische maatregelen op de proppen om uitkeringsfraudeurs terug te wijzen, en zo is er helaas nooit een echte discussie gevoerd over hoe nu om moet worden gegaan met die problematiek. Zo zijn de mogelijkheden op de eilanden beperkt en is het logisch dat mensen dan naar Nederland komen. Helaas begonnen sommige Curaçaose politici op hun beurt met David-sterren te zwaaien en andere potsierlijke onzin. Of het retourneren van lintjes. Dat zet terecht kwaad bloed in Nederland, en leidt ook af van de eigenlijke discussie.

Positieve kanten ook erkennen

Het is jammer dat er zoveel problemen zijn, die de verhoudingen steeds weer op scherp zetten. Want Curaçao heeft, evenals de andere eilanden, Nederland en de Nederlandse taal ook veel mooie dingen opgeleverd, zoals de schrijvers Frank Martinus Arion, Boeli Van Leeuwen, Tipp Marugg en vele anderen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben Antilliaanse soldaten in Nederlandse dienst gestreden, zoals George Maduro, de Antilliaanse held uit de oorlog in Nederland. Een contingent Antillianen is zelfs naar de Molukken vertrokken om daar de helpen tijdens de strijd tegen de Japanners. De openlegging van de eilanden is voornamelijk geschied tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen olieraffinaderijen en vliegvelden nodig waren voor het Amerikaanse leger. De West was het enige koninkrijksdeel dat niet bezet was tijdens de Tweede Wereldoorlog en was bijzonder trouw met ons. Dit verdient grote hulde.

Zelfs de trust-industrie is op de Antillen begonnen tijdens de oorlog, toen het als onderdeel van oorlogsnoodrecht mogelijk was om bij wijze van uitzondering in het Nederlandse recht, de zetel van rechtspersonen te verplaatsen naar de Antillen. Hierdoor is Citco Trust van de familie Smeets groot geworden. Op die manier is veel geld uit handen van de Duitsers gebleven. Terwijl de Hoge Raad onverkort het Duitse bezettings-recht toepaste als hier te lande geldend recht, pasten onze Antilliaanse rijksgenoten, vaak van oorsprong sefardisch-Joodse bankiers zoals de families Curiel, Henriques en Maduro (van de MCB-Bank en de Banco di Caribe), op het geld van Koninklijke Olie (Shell) en andere bekende Nederlandse bedrijven en personen.

En na de Tweede Wereldoorlog bleven de Antillen trouw aan Nederland. In 1954, toen het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden ontstond, was de levensstandaard op sommige eilanden hoger dan in Nederland, geholpen door de koppeling van de Antilliaanse gulden aan de Amerikaanse dollar en de aanwezigheid van olieraffinaderijen. De Antillianen hebben destijds niettemin ingezien dat de historische band met Nederland niet doorgesneden zou moeten worden.

An astonishing vision 

Curaçao kent bovendien niet alleen mooie stranden, aardige mensen, diepzee-duiken en salsa-muziek maar herbergt daarnaast de oudste nog bestaande Synagoge van het Amerikaanse continent (uit de 17e eeuw), het prachtige Fort Amsterdam, talloze landhuizen uit de oude tijd, een natuurpark en nog veel meer, niet alleen voor zon-zoekers maar ook voor degenen die echt interesse hebben in onze eigen koloniale geschiedenis. Ook is Willemstad als geheel een unieke stad, vooral in dat deel van de wereld, een Amsterdam in de Caribische zee. En terecht tot Unesco-monument verheven.

Al ben ik geen fan van het concept van het programma Ushi & Dushi, toch hoop ik dat het programma ook gebruikt zal worden om die positieve kanten te benadrukken. Misschien kan Wendy van Dijk de chliches eens vermijden en een voorbeeld nemen aan Patrick Leigh Fermor, een bekende Britse oorlogsheld en reisschrijver. Deze deed het eiland niet aan tijdens zijn reis door het Caribisch gebied net na de Tweede Wereldoorlog, maar zag het wel vanaf een afstand. Zijn beschrijving in zijn boek ‘The Traveller’s Tree’ valt moeilijk te overtreffen:

‘an astonishing vision of coloured roofs and steep Netherlandish gables, a city of Vermeer or Peter de Hoogh transported beyond the Tropic of Cancer.’

Peter Bruns

16,5 miljoen BN’ers, op dat hele kleine stukje aarde…

…die schrijf je niet de wetten voor, die laat je lekker bloggen, reaguren, protesteren en reizen boeken via internet. Want zo komt onze overheid aan onze persoonlijke gegevens. Nu denkt u misschien meteen aan ‘Big Brother’. Gelooft u mij, dat concept is echt achterhaald, typisch iets van de 20e eeuw: http://www.youtube.com/watch?v=uxylGqZjzhE&feature=fvw. Voordat u al teveel last van nostalgie krijgt, maakt u zich geen zorgen. Niemand kijkt namelijk op dit moment naar u terwijl u dit leest. De Grote Broeder van het beroemde boek 1984 is nooit gekomen.

 Glazen kubus

De angst voor Big Brother is allang vervangen door de ‘glazen kubus’; de overheid wordt overspoeld door een ongelooflijke tsunami aan data, en kan geen mensen inzetten om alles te lezen over uw vakantie in Canada of Spanje, of de verjaardag van uw neefje, en heeft echt geen tijd om zich met uw persoonlijke sores bezig te houden. Tenminste, voor zover u zich aan de regels houdt. Dus stiekem toch een beetje Orwelliaans. Zowel de Nationale Ombudsman als het Nederlands Juristen Comite voor de Mensenrechten maken zich zorgen over uw privacy, die steeds meer wordt beperkt zonder dat u het doorheeft. Zie http://www.njcm.nl/site/newsposts/show/245.

Trojaanse paarden

Leuk he, die vrijheden van de moderne tijd? Als u meer dan 3 kilometer te hardt rijdt, weet de overheid u zomaar te vinden. Maar niet dat iemand u dan een reprimande geeft hoor. Het gaat gewoon automatisch zonder dat iemand het doorheeft. Big Brother zou, als hij zou bestaan allang overspannen zijn geraakt.

 

         ‘Multiple exposure’

Als u als gewone burger de overheid belt voor een concrete vraag, krijgt u een helpdesk-nummer voor 50 cent per minuut en niemand die opneemt. Ze zitten namelijk allemaal zelf te surfen op Funda en Facebook. Vroeger, in de 20e eeuw betekende surfen nog iets anders, met een plank en een zeil het water op. Zon en zout op de huid. Maar nu twitteren niet alleen de vogels meer, maar ook de mensen en is het heel gewoon om een avatar bij u op bezoek te hebben, terwijl u onder het aardappelen afspoelen even virussen en Trojaanse Paarden onschadelijk maakt. Kon vroeger echt niet, dus dat is wel een verbetering van de ‘condition humaine’. Sommige zaken verdwijnen helaas ook. Jammer dat Frisia.nl en Becam.nl uit de lucht zijn. Vooral jammer van dat Frisia Verzekeringen-nieuws, dat was toch wel leuk. Denk je dat een soort Friese versie van het NOS-journaal begint, krijg je een woekerpolis aangesmeerd van mede-BN’er Dirk Scheringa.

Kilometerheffing

Want BN’ers zijn we allemaal in onze eigen glazen kubus. En het leuke van deze glazen kubussen is dat die ondoorzichtig zijn voor de persoon die erin zit, maar reuze doorzichtig zijn voor de overheid en andere boosdoeners. Maakt u zich maar geeen zorgen, u heeft immers niets te verbergen toch? Wel worden al uw gegevens naar boven gehaald als de overheid dat nodig vindt, of wanneer diezelfde overheid u ergens van verdenkt. Dan worden al uw persoonlijke gegevens even ge- ’backtracked’.Binnenkort kunt u uw eigen auto niet meer op uw tuinpad draaien zonder dat dit wordt geregistreerd bij Camieltje Eurlings. Een paar maanden later krijgt u de specificatie erbij: ‘registratiecode CX 0.000178 km -Distelbloem 56, 3965 Lelystad – tarief excl. spitsheffing.’ Of zoiets. Maar als u uw auto buiten de spitsuren om op de berm bij uw maitresse parkeert, betaalt u gelukkig niks extra. Of was het toch gewoon het adres van uw schoonmoeder?

Vervaging grenzen tussen prive en publiek

Voor de gewone man bestaat de grens tussen privaat en publiek al bijna niet meer. Op het werk krijgt u te maken met een ‘persoonlijk ontwikkelingsplan’ en wordt de band tussen u en uw collega’s gekweekt door weekendjes kayakken in een somber riviertje in de Ardennen. U bent dag en nacht bereikbaar via uw blackberry of email en uw persoonlijkheid wordt doorgelicht in een assessment door uw eigen supervisor. De tien jaar jongere meid van Human Resources, net afgestudeerd, concludeert dat u meer het type ‘sociale licht introverte helper’ bent dan de extraverte leider. U moet meedoen in het kantoor-toneel dat vlak voor kerstmis wordt opgevoerd voor het goede doel. Alsof u dagelijks op uw werk al geen toneelspeelt. In de ratrace moet u voldoende aan uw eigen ‘employability’ werken, gewoon goed werk afleveren is niet meer voldoende. De nieuwste vinding van Shell om de ratrace nog spannender te maken: mensen laten solliciteren naar hun eigen baan: http://www.intermediair.nl/artikel/organisatieveranderingen/129141/solliciteren-op-je-eigen-baan.html

Potemkin

En de overheid speelt een aardig handje mee in deze trends, maar niet in de relatie met de burger. Geen assessments vinden ooit plaats van uw gemeente-ambtenaren, door degenen die ertoe doen, namelijk de burgers van de stad. De overheid zelf is onbereikbaar en onzichtbaar maar alomtegenwoordig. De overheidsinstellingen lijkt een beetje op de Potemkin-dorpen uit het 18e eeuw in Rusland. Potemkin liet namens keizerin Catharina de Grote de armzalige dorpjes in Rusland verfraaien door een mooie façade, zonder de huizen zelf op te knappen. Net als ABN AMRO, dat huis staat nog, maar kijk niet naar de achterkant. Dertig miljard euro aan belastinggeld is al gestoken in die Staatsbank. Daar moet u in de toekomst hard voor werken, waarschijnlijk tot uw 67e. Maar misschien is het klimaat dan allang zodanig veranderd dat u allang naar Schotland bent verhuisd om uw voeten droog te houden. Maar voorlopig kunt u gewoon doorwerken. Geruststellende gedachte is namelijk dat Gerrit Zalm met een knipoogje al heeft toegegeven dat hij zijn vrouw nog kan aankijken in de morgen. Lachend om zijn komende decemberbonus van enkele tonnen. Binnen is binnen. Potemkin zou er jaloers op zijn geweest.

Peter Bruns

De Sint komt uit Spanje, en niet Turkije

 

 Het ‘bewijs’: de stoomboot enkel dagen voor vertrek gefotografeerd in Malaga, Spanje

Dit jaar gebeurde iets opmerkelijks in Nederland. Namelijk geen gezeur over het Sinterklaas-feest. Na de afgelopen vijftien jaar doodgegooid te zijn geweest met argumenten dat het een racistisch feest zou zijn, en de Zwarte Pieten verboden zouden moeten worden, is die discussie gelukkig uitgebleven dit jaar. Geen Blauwe en Rode Pieten. Zo dicht bij 5 december ligt het niet meer in de verwachting dat de discussie alsnog komt. En dat is winst voor iedereen die van dit feest houdt, en niet in de laatste plaats voor de goedheiligman zelf!

Onze zuiderburen zitten nog wel met het feest in de maag. In Antwerpen is besloten het kruis van de mijter te halen omdat dergelijke religieuze tekenen aanstoot zouden geven bij niet-christelijke gelovigen. Hopelijk zullen de Belgen ooit begrijpen dat het Sinterklaasfeest in de eerste plaats geen religieus feest is, maar gewoon een volksfeest. Steevast ieder jaar, op het moment dat ik mijn surprises uitpak, word ik niet bevangen door religieuze ijver, maar ben ik gewoon weer als een klein kind nieuwsgierig naar wat mijn cadeau zal zijn. En bij Zwarte Pieten is geen sprake van racisme. Los van het feit dat er geen verschillende mensenrassen bestaan, bestaan Zwarte Pieten namelijk helemaal niet echt. Ieder kind leert op een dag dat Sinterklaas niet echt is. En als de Sint niet bestaat, dan zijn de Pieten dus ook niet echt. En bovendien, al zouden die de Pieten als zwart, gekleurd of allochtoon beschouwd worden, wat is er erg aan om een knecht van een heilige te zijn? Liever een knecht van een heilige, dan een koning van de zondaars.  

Alles goed en wel, het Sinterklaasfeest is natuurlijk gewoon een volkslegende. En legendes hebben niets met de werkelijkheid te maken. Het is allemaal fraaie nepperij. Volgens de legende lopen de Zwarte Pieten zomaar over uw dak om daar een cadeau in te gooien, maar toch staat geen volwassen mens s’nachts op om te kijken of er iemand op het dak loopt. 

De eeuwige zeurpieten, die helaas wel echt bestaan, doen er dan ook goed aan om de legende te nemen voor wat hij is. Gezellige fictie voor kleine kinderen. En die denken gelukkig nog niet in termen van huidskleur of racisme. Dat wordt pas in de tienerjaren erin geramd. Geen kind dat later racist wordt omdat hij het Sinterklaas-feest heeft gevierd.

En dan nu het laatste twistpunt. Waar komt Sinterklaas nu vandaan? Het enige goede antwoord moet luiden: Spanje. Volgens de legende komt de goedheiligman nu eenmaal uit Spanje. En niet, zoals Agnes Kant (SP) tijdens het AOW-debat riep, uit Turkije. Zij raakte namelijk in discussie met de PVV-woordvoerder Teun van Dijck, die stelde dat de AOW-leeftijd niet behoefde te worden verhoogd indien Nederland over zou gaan tot een immigratiestop uit ‘Moslimlanden’. Van Dijck hield vol dat dit een oplossing zou zijn voor alle Nederlandse kwalen. Agnes Kant ging terecht hier tegenin. Op typerende PVV-wijze was namelijk de nuancering volledig zoek. Van Dijck snapt natuurlijk niet dat ‘Moslimlanden’ als Irak, de Palestijnse gebieden en Libanon vele christenen herbergen. De vrouw van de overleden PLO-leider Yasser Arafat was christen en hijzelf bezocht ook de kerk tijdens de feestdagen. Maar veel niet-islamitische landen kennen ook veel islamitische bewoners, zoals India, met ongeveer 130 miljoen moslims naar absoluut aantal moslimgelovigen gerekend het derde moslimland ter wereld.

Agnes had dus gelijk, toen zij de redenering van Van Dijck bekritiseerde. Maar daarna maakte zij, bij de afsluiting van haar betoog een lelijke fout. Zij vroeg Van Dijk namelijk of hij ook Sinterklaas de toegang tot het land zou verbieden, omdat die volgens haar ‘toch echt uit Turkije komt’.

Zij doelde waarschijnlijk op de historische Sint Nicolaas, de bisschop van Myra, een plaats vlakbij Antalya, welbekend bij zonnebaders. Deze heilige werd leefde ongeveer van ongeveer 280 tot 342 na Christus. In die tijd was Myra onderdeel van het grieks-sprekende oostelijke deel van het Romeinse Rijk. Toen Nicolaas werd geboren had de deling van dat Rijk in het Westromeinse en het Oostromeinse Rijk nog niet eens plaatsgevonden. De naam of de hele notie van Turkije bestond nog lang niet. De Turkse stammen zaten op dat moment namelijk nog ergens ver weg op de Mongoolse steppen.

Pas ongeveer 750 jaar na de dood van Sint Nicolaas van Myra, verschenen de eerste Turkse stammen – die vanuit de Centraal-aziatische vlakten naar het westen waren getrokken -in de omgeving van wat wij tegenwoordig Turkije noemen. In de 12e eeuw, na de slag bij Manzikert (1071), begonnen zij een steeds grotere bedreiging te vormen voor het toenmalige Bijzantijnse rijk. In die tijd bestond de Universiteit van Oxford al en ontstonden in Noord-Frankrijk de beroemde Gothische kathedralen van Reims en Chartres. In de eeuwen die daarop volgden zouden de Turken het Byzantijnse rijk langzaam opslokken, Constantinopel innemen (1453), en in de 16e eeuw zelfs uitgroeien tot een machtig en imperialistisch rijk. Maar de naam ‘Turkije’ werd als zodanig niet gebezigd, men sprak van Osmanen of Ottomanen. Het moderne Turkije zoals wij dat kennen bestaat namelijk pas sinds 1923.

Dit gezegd hebbende, sluit ik graag af met iedereen een vrolijk Sinterklaasfeest te wensen zonder ideologisch debat, slappe anachronismen of andere onzin.

Peter Bruns

Socioloog Eimert klaar voor de strijd

 

De kogel is door de kerk. Obama kondigt een nieuw offensief aan in Afghanistan. Onze jongens gaan binnenkort samen met onze bondgenoten al vechtend democratie opleggen in het chaotische land en nog een poging doen om de ’hearts and minds’ van de Talibaan nu eindelijk te winnen op het bloedige slagveld. Politiek zal nog wel het nodige worden gemorreld en gediscussieerd tijdens Pauw & Witteman. Maar het gaat gebeuren. Vorige week schreven wij al op deze website dat Afghanistan steeds meer trekken begint te vertonen van een Tweede Vietnam. Dat kan een ieder met gezond verstand vaststellen. Zie http://peterbruns.unblog.fr/2009/11/30/tora-bora-rome-en-moskou/. Obama ontkent nu, dat de vergelijking opgaat door te stellen dat het verschil tussen Vietnam en Afghanistan is dat de Verenigde Staten in 2001 op eigen grondgebied vanuit Afghanistan zijn aangevallen. Maar dat is een drogreden. De aanslagen van 11 september 2001 zijn namelijk door Al Qaida op verschillende plaatsen beraamd. Beraamd in donkere kamertjes vanuit verschillende Arabische landen, Pakistan, Duitsland en ook de Verenigde Staten zelf. En ja, ook vanuit Afghanistan. En Al Qaida is niet hetzelfde als de Talibaan, al zijn er nauwe banden.

Middelkoop gaat ervoor

Naar verluid zal de militaire inzet in de nu al bijna 30 jaar durende veenbrand in Afghanistan rond 1 mijloen euro per soldaat kosten. De Nederlandse mariniers willen wel, die zijn getraind voor de strijd. In hun vecht-breinen zien zij iedere oorlog als een kans om eens lekker te knallen. Gisterenavond waren op NOVA unieke kleurenbeelden te zien van de ‘politionele acties’  in Nederlands Indie/Indonesie uit 1947. Echte tempoe doeloe. Met dode Javanen erbij en schietende belanda’s in de sawa’s. Alles erop en eraan. En daarna werd een jonge Nederlandse marinier vertoond die recent uit Afghanistan was teruggekeerd, in gesprek met een bejaarde oud-marinier uit de ‘politionele actie’- periode om eigen ervaringen te delen. Typerend is dat de jonge marinier de oude man vroeg: ‘En toen u terugkwam naar Nederland, dachten de verzetstrijders zeker dat die politionele acties niks voorstelden, dat het geen echte oorlog was?’ De bejaarde oud-marinier antwoordde: ‘Nee, het ergste was dat we voor moordenaars werden uitgemaakt’.

Kans om te knallen komt

Ik kan de enthousiaste Nederlandse mariniers geruststellen. De Afghanen haten u grondig en het land is nog veel ‘heftiger’ dan ‘Sunset Groove’ in Hoek van Holland op 23 augustus 2009. Als u flink wilt knokken, kan dat dus binnenkort maar de Afghanen schieten echt terug en plaatsen geen waarschuwinggschoten. Dat mag in een echte oorlog. Het is, in tegenstelling tot in de Hoekse Duinen geen thuiswedstrijd tegen de ‘Joden’ van Ajax. Zie http://www.youtube.com/watch?v=hAkOfKTnduI. De Talibaan zijn, in tegenstelling tot de in het nauw gebrachte vaderlandse politieagenten, gehard in de oorlog en schieten graag raak in een persoonlijk vuurgevecht. Van ‘smart bombs’ houden ze niet zo, dat vinden ze speelgoed voor westerse mietjes. Echt waar, Mattie? Ja echt. Wat vindt u? Moet Nederland zich vol overgave in de strijd storten? Of denkt u dat de oorlog nog te winnen valt?

Referendum in Zwitserland testcase voor EU?

 

De Zwitserse bevolking heeft in een referendum een verbod op de bouw van nieuwe minaretten toegewezen. Uit peilingen voor het referendum leek een meerderheid van het Zwitserse volk nog tegen het verbod te zijn. Minister Guusje ter Horst van Binnenlandse Zaken noemde het ‘zeer bedroevend’ dat de Zwitserse bevolking in een referendum zich op deze wijze had uitgesproken. Daaraan voegde zij direct toe: ‘Ik hoop dat dit nooit in Nederland gebeurt. Ik ben blij dat wij geen beslissend referendum hebben’.

Moeite met referenda

Minister Ter Horst, en met haar de Nederlandse politiek, heeft duidelijk moeite met referenda, zeker na het afwijzende referendum over de Europese Grondwet in 2004, die kennelijk als een schok aankwam. De politiek beseft zich dat een referendum een gevaarlijk instrument is. Burgers stemmen veelal, al was het maar om daarmee een stem van verzet te laten horen, vaak tegen de voorstellen van de regering omdat zij alles wat van de overheid afkomt per definitie niet vertrouwen. Daarom wordt het volk vooraf steeds vaker bang gemaakt voor de gevolgen van een negatieve uitkomst. Destijds, in 2004, werd geroepen dat met een afwijzend referendum over de Europese Grondwet, Nederland zich belachelijk zou maken op internationaal niveau. Bedrijven zouden Nederland mijden. Niets is minder waar gebleken. Geen enkel land heeft Nederland op de vingers getikt naar aanleiding van de uitslag van dat referendum. Wel de Europese Commissie, maar die preekte voor eigen parochie.

Angst voor gevolgen 

Nu de Zwitserse bevolking een voor Minister Ter Horst en anderen onwelgevallige beslissing heeft genomen, worden vergelijkbare leuzen gescandeerd. Zwitserland zou zich belachelijk maken op internationaal niveau en de gevolgen zouden niet uitblijven voor het bedrijfsleven. Ook deze keer zal het echter niet zover komen. De elites in het Midden-Oosten en andere islamitische landen hebben veel te goede banden met Zwitserland. De rijke mensen uit het bedrijfsleven in die landen beschikken veelal over een Zwitserse bankrekening en bezoeken het Alpenland graag voor de wintersport in sjieke ski-oorden. Gelukkig hebben moslimleiders uit het Alpenland zelf in hun wijsheid opgeroepen tot kalmte. Alle lof voor deze mensen. Intelligente moslims hoeven niet te treuren om deze tegenslag. Zij weten allang dat zij de tijd en de demografische ontwikkelingen in de wereld aan hun zijde hebben.

Uiterlijke aspecten van het geloof

Het referendum moet overigens in het juiste mondiale perspectief worden gezien. Het minarettenverbod betekent niet dat de Islam zelf daarmee zal worden verboden. Geen verbod op de godsdienst zelf, wel op de publiekelijk zichtbare kenmerken daarvan. Hoewel de achterliggende problematiek uiteraard wel teruggaat tot de godsdienst zelf, is het aspect dat het hier enkel om die fysiek zichtbare aspecten gaat, nergens terug te vinden in de discussie. De 400.000 moslims in Zwitserland mogen hun godsdienst nog steeds uitoefenen maar dan zonder nieuwe minaretten. En kennelijk mocht de muezzin toch al niet luiden. Dat is in de meeste Europese landen, net als Nederland, precies hetzelfde geregeld. De minaret dient namelijk, net als de kerkklok, om de geloven op te roepen tot het gebed. Als die geloofsoproep zelf toch al niet mag, voegt een verbod op het bouwen van een minaret, letterlijk de spreekbuis van het geloof, daar niet veel aan toe. Een behoorlijke beperking dus, maar nog geen verbod dat feitelijk verder gaat dan de bestaande situatie in Nederland. Beperkingen die op democratische wijze binnen de Zwitserse democratie zijn vastgesteld, en niet zoals in Nederland in achterkamertjes.

Mondiaal perspectief

De vrijheid die de moslims in Zwitersland genieten, bestaat overigens niet voor christenen of joden in de islamitisch landen. Van Jordanie en Turkije tot Indonesie, nergens mogen heden ten dage nieuwe kerken gebouwd worden. De Turkse regering eist dat de patriarch van de Grieks-Orthodoxe kerk in Istanbul de Turkse nationaliteit bezit wat niet anders is dan een effectieve maatregel om te zorgen dat het christelijke geloof langzaam uitsterft. Armeense dorpen in het oosten van het land krijgen geen electriciteit. De meerderheid van de christenen in Libanon en Irak is allang naar het Westen gevlucht. De christelijke Molukkers worden, na het Nederlandse verraad, nu ook nog eens door hun islamitische landgenoten als tweederangs burgers behandeld en krijgen geen vergunningen voor nieuwe kerken. Overal verrijzen in noodtempo nieuwe minaretten, van Amman tot Jakarta.

Binnen EU-context

Het Zwitserse minarettenverbod heeft uiteraard te maken met de angst voor de snel groeiende islam in Europa. Zo simpel is het. Maar de Zwiterse situatie kan niet los worden gezien van de dramatische Europese politieke ontwikkelingen aan het einde van de 20e eeuw op de Balkan. De meerderheid van de 400.000 Zwitserse moslims komt uit de drie onmiskenbaar Europese moslimlanden Bosnië-Herzegovina, Albanië en Kosovo, de nieuwste telg aan het Europese firmament. De immigranten zijn in korte tijd massaal deze gebieden ontvlucht op zoek naar een beter economisch bestaan in Zwitersland. De drie islamitische landen zullen zonder twijfel ooit deel uitmaken van de EU. De moslim-meerderheidsbevolking in die landen is als overblijfsel van de Turkse overheersing de ware ’testcase’ voor de EU. In plaats van de kop in het zand te steken en het roepen van anti-democratische standpunten zou het Minister Ter Horst en anderen sieren als zij ook eens kijken naar op de belabberde positie van de christenen in de drie moslimlanden van Europa, en niet langer blind zijn voor de fouten die daar door de EU zijn gemaakt in de jaren ’90. Het zoektocht naar het fotorolletje uit Srebrenica mag dan zijn gestaakt, het falen van Nederland en de EU is niet vergeten. In Bosnië is ‘Dober dan’, Servokroatisch voor ‘goedendag’ allang officieel vervangen door ‘Salam Alekum’, om het islamitisch karakter van het land te benadrukken. In Kosovo mogen de tijdens de Navo-bombardementen van 1999 verwoeste Servisch-ortodoxe kerken niet meer opgebouwd worden.

Wachten op de Amerikanen?

Dergelijke geluiden hoort men liever niet in Nederland. Maar wil het moderne Europa, met zijn drie huidige islamitische landen, daadwerkelijk de spiraal van haat en geweld doorbreken, dan moet geluisterd worden naar de bevolking. En zoals in een echte democratie moeten minderheden worden beschermd, evenals het geloof, of dat nu christelijk, joods of islamitisch is. Europa herbergt al drie moslimlanden, en heeft ‘once and for all’ de kans om te laten zien dat Europa en Islam kunnen samenleven zonder bloedvergieten. Of laten we de Amerikanen weer eens de boel oplossen?

Wat vindt u? Moet Europa meer actie ondernemen om religieuze minderheden te beschermen? Of gaan we al veel te ver met het beschermen van religieuze groeperingen?

Gorbatsjov & Witteman

1 december 1999. Precies tien jaar geleden. Het was een andere tijd. Het Millennium liep ten einde en de wereld was klaar voor een gouden toekomst en de beurzen beleefden de grootste hausse ooit. Internet was nieuw en ‘vet’. Geschiedenis was een hobby voor oude mannen geworden. President Clinton had net het Monica Lewinsky-schandaal overleefd en het enige probleem dat de zonnige toekomst nog kon bedreigen was het Millennium-probleem. Voor de jongere lezers: in die tijd dachten de mensen nog dat de computers op tilt zouden slaan als het klokje van 1999 naar 2000 sprong. De computers waren toen namelijk nog niet zo goed.

Het was ook de tijd waarin de toen stokoude journalist Gustavo Bernardo Hiltermann de hele linkse goegemeente inclusief het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie over zich heenkreeg door asielzoekers profiteurs te noemen. De AVRO ging over tot censurering van zijn programma en hij werd afgedaan als een ‘oude man met staar in de ogen’, een fossiel dat de moderne wereld niet meer begreep.

Het Nederlandse media-hoogtepunt van 1999, achteraf bezien, was echter het televisie-interview met Michail Gorbatsjov door Paul Witteman voor het programma ’het Buitenhof’.  Na de nodige inspanningen had Paul Witteman het namelijk voor elkaar gekregen dat Michail Gorbatsjov voor een bijzondere uitzending van het Buitenhof naar de studio in Nederland kwam. Een absolute primeur.

Tijdens het interview probeerde Witteman, met de kenmerkende hautaine betweterigheid van links van die tijd, Gorbatsjov het vuur aan de schenen te leggen door kritische vragen te stellen over zijn verleden. Op een gegeven moment raakte Gorbatsjov de insinuaties van Witteman meer dan zat. Hij liep rood aan en ontstak in woede. De Groene Amsterdammer noemde het interview ‘topkwaliteit’ (zie de link http://www.groene.nl/1999/48/Geliefd_en_verguisd ) en dat was het zeker.

Wat het artikel van die krant echter niet vermeldt, is de reden waarom Gorbatsjov woest werd. Hij ergerde zich namelijk aan de westerse arrogantie die Witteman ten toon spreidde en beet hem toe:

“DO YOU  KNOW HUNTINGTON ?”

Witteman trok wit weg en zei dat hij Huntington niet kende. Daarop vervolgde Gorbatsjov, volslagen rood aangelopen:

“READ HUNTINGTON !“.

Nu verwees de voormalige Sovjet-leider natuurlijk naar het inmiddels klassiek geworden boek ‘The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order’ van de vorig jaar overleden schrijver Samuel Huntington. Het al in 1996 gepubliceerde boek werd pas een internationale bestseller na de aanslagen van 11 september 2001 in New York. De inhoud is bekend: Huntington voorspelde dat onze eeuw gekenmerkt zou gaan worden door de strijd tussen de beschavingen.

Voor een recensie van het boek in de New York Times, direct na het verschijnen daarvan in 1996, vijf jaar voor de aanslagen op het World Trade Center: www.nytimes.com/1996/11/06/books/a-scholar-s-prophecy-global-cultural-conflict.htmlsh .

Jammer dat het interview met de normaal gesproken vrij rustige ‘Gorbie’ nooit meer is herhaald. In zijn huidige programma Pauw & Witteman toont Witteman graag filmpjes uit het verleden, maar dit juweel is daarna nooit meer vertoond. Terwijl het echt een boeiend tijdsdocument is. Helaas is het ook niet op Youtube te vinden. Een schoolvoorbeeld van de linkse zelfgenoegzaamheid van de jaren ’90 en het bewijs dat het tijdperk van de “Botsing der Beschavingen” waarin wij ons nu als ‘front runner state’ bevinden, voor sommigen als een volslagen verrassing moet zijn gekomen.

Peter Bruns

De kroonprins en de Latijnsamerikaanse ziel

Begin oktober 2009 is de wereldberoemde Argentijnse zangeres Mercedes Sosa, de ‘stem van Latijns-Amerika’ overleden. Zij belichaamde het verzet tegen het dictatoriale regime in het land van de Perons en Zorreguieta’s. Helaas voor mevrouw Sosa, is in haar moederland nog steeds geen erkenning geweest voor de vele doden van het regime. De dwaze moeders protesteren nog steeds, maar worden zelf ook steeds ouder en daarom dunt de groep langzaam uit. Beschamend feit is namelijk dat de Argentijnse politieke elite nog steeds geen afstand heeft gedaan van het verleden, zoals wel is gebeurd in buurland Chili. Uit een recente studie van de internationale onafhankelijke organisatie Transparency Global, die jaarlijks een Corruptie Index publiceert van alle landen ter wereld, scoort het land van prinses Maxima dan ook veel slechter op de schaal van corruptie - het land krijgt plaats 106 – dan directe buurlanden Chili en Uruguay, die beide op nummer 25 staan (zie www.transparencyglobal.com).

Her spreekt boekdelen dat onze kroonprins enkele jaren geleden nog het kritische onafhankelijke rapport van professor Baud over Jorge Zorreguieta’s rol in de dictatuur kon afdoen als ‘slechts een mening’. Dat zijn echtgenote zich daarna verontschuldigde met ‘hij was een beetje dom’ is weliswaar charmant, maar toont aan dat het Argentijnse verleden nog altijd tot een diepe kloof zorgt binnen het Zuidamerikaanse land zelf: die tussen de voormalige medewerkers van het regime en de felle bestrijders daarvan.

Terwijl de Braziliaanse buren hard aan de weg timmeren om een grotere rol in de wereld te spelen in de 21e eeuw, ruikt Argentinië nog steeds naar verrot vlees uit de allang ingestorte vleesindustrie, corruptie en de geest van dictatuur. Hoe zou dat komen? Wellicht speelt een rol dat de Argentijnen eigenlijk bijna Italianen zijn, en in dat land wordt Mussolini immers ook nog steeds als een held gezien. Misschien is het de Argentijnse ‘passie’? De omarming van het noodlot, de tango-mentaliteit.

Keer op keer wordt namelijk geroepen dat de Argentijnen warmbloedig zijn en passioneel. Niet zo koud en rationeel als wij Europeanen. Boos kijkend en met hoge hakken hysterisch pasjes uitvoerend op een straathoek in Buenos Aires danst men door. Vreemd overigens dat deze zogenaamde Zuidamerikaanse warmbloedigheid in het Nederlandse debat zo vaak wordt gebruikt om het Argentijnse falen te vergoeilijken. Dit terwijl in de rest van Latijns-Amerika de Argentijnen bekend staan als arrogant en koud. Tegenover hun broeders en zusters doen zij zich voor als Europeser dan Europees. Vrouwen zijn standaard geblondeerd en hebben wat aan hun lichaam gesleuteld. Terwijl hun grootmoeders de krochten van Napels en Palermo ontvluchtten op zoek naar een beter bestaan, geven de Argentijnse vrouwen hun geld liever uit aan dure cosmetica zonder zich te bekommeren om de economie.

Een ander veelgehoord argument dat de Argentijnen naar voren brengen om hun eigen aard te benadrukken ten opzichte van de rest van Latijns-Amerika, is dat het land aan het begin van de 20e eeuw tot de rijkste landen ter wereld behoorde. Die positie was echter geheel en al gebaseerd op de ‘bubble’ van de vleesindustrie en overmatige financiering van de economie door Europese landen.

Onze kroonprins is kennelijk erg betrokken bij het land, net als zijn grootvader die een warmbloedige vriendschap onderhield met niemand minder dan Eva Peron. De kroonprins heeft, nu zij zijn project in Mozambique heeft laten varen, zich definitief gericht op het land van de pampa’s en meteen maar een finca van 2,5 miljoen euro aangeschaft. Hopelijk zet hij daar, terwijl hij vanuit zijn balkon als een echte Argentijnse ‘patron’ zijn landgoed met zijn haviksoog inspecteert en hij in de verte de Andes ontwaart, een plaat van Mercedes Sosa op. Zijn vrouw ontkurkt een fles Argentijnse topwijn. Heerlijk zo ver weg van dat benauwende Nederland he schat? In de verte zakt de zon inmiddels al onder in de Andes en de velden kleuren oranje-bruin. De muziek van Mercedes Sosa dringt nu pas goed door, na een glas of twee. De stem van Latijns Amerika raak nu ook hun eigen ziel. Ellende levert mooie muziek op:

Gracias a la Vida que me ha dado tanto

me ha dado la risa y me ha dado el llanto

asi yo distingo dicha de quebranto

los dos materiales que forman mi canto

y el canto de ustedes que es el mismo canto

y el canto de todos que es mi propio canto.

Zie link: http://www.youtube.com/watch?v=cIrGQD84F1g

(vrije) vertaling:

Dank(zij) het leven dat mij zoveel heeft gegeven

de lach en de traan

zo maak ik onderscheid tussen vreugde en verdriet

de twee materialen die mijn lied vormen

en het lied van u, welke dezelfde is

en het lied van allen, welke de mijne is

(vertaling: Peter Bruns)

Hoe katholieken het altijd verder schoppen in de EU

Helaas, onze premier Balkenende is geen President van de Europese Unie geworden. Nu was hij nooit officieel kandidaat, evenmin als de gekozen Van Rompuy. Helaas voor Balkenende zelf, moest hij direct weer naar de Tweede Kamer komen om allerlei lastige debatten aan te horen zoals over de verhoging van de AOW-leeftijd. Balen die nationale politiek.

Frankrijk en Duitsland

Nu is algemeen bekend dat Frankrijk en Duitsland de facto gingen bepalen wie de Europese President zou worden. En deze twee landen kozen niet voor Balkenende. Als belangrijke reden voor het feit dat hij niet is verkozen, werd genoemd dat hij geen Frans spreekt, wat natuurlijk een probleem vormde voor Sarkozy. Ook de Nederlandse houding ten opzichte van de Irak-Oorlog en de teveel pro-Atlantische opstelling van de Nederlandse regering schijnt een rol gespeeld te hebben, dit laatste kennelijk vooral voor Angela Merkel. De eveneens Nederlandstalige Van Rompuy daarentegen spreekt vloeiend Frans en is bovendien een overtuigd Europeaan.

Balkenende is niet katholiek

Maar er is nog een ander belangrijk verschil tussen de twee voormalige niet-kandidaten. Van Rompuy is namelijk katholiek, en Balkenende protestant. En niet zomaar protestant, ook nog eens gereformeerd. Nu zult u zeggen: Ach kom, we leven in 2009, speelt dit soort dingen nog steeds een rol? Het antwoord luidt: jazeker. De verschillen tussen de leden van dezelfde godsdienst spelen vaak nog een grotere rol dan de verschillen tussen geloven die niets met elkaar te maken hebben. De Islam kent de Shi’ieten en de Soennieten, die elkaar al ongeveer 1300 jaar bestrijden. De verschillende Joodse geloofsfracties haten elkaar eveneens grondig, al sinds Oud-Testamentische tijden. Het Christendom, sedert 1053 ruwweg onderverdeeld in twee takken, het Latijnse en het Oosters-Orthodoxe Christendom, is al niet veel beter. En het Latijnse Christendom leidde ook weer tot ruzie en scheuren, en was tot voor kort strikt (ook politiek) onderverdeeld in de katholieken en de verschillende protestante groepen. En die protestanten gingen onderling ook weer ruziemaken. Zo ontstonden, onder andere, Lutheranen en Calvinisten. En de Calvinisten vielen ook weer uiteen en een beperkt groepje onder hen staat nu nog steeds bekend als de Gereformeerden. Klein in aantal, maar groot in invloed. Enkele voorbeelden van invloedrijke Gereformeerden: Peter Balkenende, sinds zijn studententijd beter bekend als Jan Peter Balkenende (CDA), Gerrit Zalm (VVD) en Wouter Bos (PvdA).

Onkreukbaar imago

En nu komt de crux. Gereformeerden liggen niet zo goed in Frankrijk. Na de Bloedbruiloft (1572) is het nooit meer goed gekomen met de protestanten in dat land, terwijl Jean Calvin toch echt een Fransman was. Er zijn verschillende smerige oorlogen gevoerd om de lastige protestanten uit te roeien in het katholieke Frankrijk. Tegenwoordig zijn er nog enkele dorpjes in de Cevennes waar gereformeerden hun toevlucht hebben gezocht. Protestanten staan in Frankrijk nog altijd bekend als onkreukbaar en integer. Geen slecht imago dus, maar niet zo handig als je een simpele marionet zoekt die geen eigen mening heeft. De Franse voormalige protestante premier Lionel Jospin (van 1997 tot 1992), bekend om zijn integriteit, lag voortdurend in de clinch met de katholieke en corrupte Jacques Chirac, en op een tweede Jospin op EU-niveau zat Sarkozy niet te wachten. Die wil gewoon katholieke volgzaamheid en ‘bling bling’.

Niet geliefd bij Lutheranen

Tegelijkertijd hebben ook de Lutheranen zoals Angela Merkel niet zoveel op met hun mede-protestanten. Maarten Luther wilde eigenlijk helemaal geen breuk met de katholieke kerk, slechts een hevorming van de bestaande kerk. Lutheranen houden van ceremonie en hebben dan ook weinig op met het de soberheid van het Calvinisme.

 Op naar de volgende katholiek

In het jaar 2009 zijn de verschillen tussen katholiek en protestant nog steeds op de achtergrond aanwezig. Godsdienst speelt nog steeds een grote rol voor de huidige generatie politici. Misschien niet officieel, maar gevoelsmatig wel. Dit zijn diepe sentimenten die vaak worden vergeten, maar die een zeer grote rol spelen in het politieke spel. Geen wonder dat een plooibare en volgzame katholiek als Jose Manuel Barroso het zo goed doet in Europa ondanks het feit dat hij ooit communist was. Nu is de beurt aan de humanistisch ingestelde Vlaamse katholiek Van Rompuy om Europa te vertegenwoordigen. Tot de volgende katholiek weer aan zet is.

Peter Bruns

 

Tora Bora, Rome en Moskou

     

De oorlog in Afghanistan begint steeds meer trekken te vertonen van een tweede Vietnam. Obama had de aanwezige troepen al verdubbeld en de generale staf heeft vorige week een extra versterking van 40.000 tot 45.000 troepen gevraagd. Alarmerende geluiden. Terwijl de troepen worden aangevuld, wordt tegelijkertijd steeds vaker gezinspeeld op een strategische terugtrekking in plaats van een eindoverwinning. Een nieuw rapport van de Democratische staf van het ‘Senate Foreign Relations Committee’ beschrijft dat de Amerikanen op het punt stonden de leider van Al Qaida te doden. In december 2001 was Bin Laden in de val gelokt in Tora Bora. Zijn testament had hij alvast opgemaakt.

Strategische fout

Te trage actie aan Amerikaanse kant, en vooral een strategische blunder van Donald Rumsfeld heeft volgens het rapport de uitschakeling van Bin Laden op het laatste moment verijdeld. In dat geval een gemiste kans, want zo kort na de de september-aanslagen van 2001 was de publieke opinie in de wereld nog geheel op Amerikaanse handen. Bin Laden is 8 jaar later nog steeds niet getraceerd. Waarom hebben de Amerikanen op dit cruciale moment niet adequaat gehandeld? Daarover zal nog jarenlang worden gespeculeerd.

Een theorie

Hoewel er allerlei oorzaken kunnen zijn, die ik uiteraard niet ken, speelt misschien en aloud psychologisch verschijnsel een rol. Niet geheel maar misschien een beetje. Mijn theorie luidt als volgt. Misschien was het Amerikaanse talmen op dat cruciale moment een vorm van angst voor de overwinning. Dit soort angst ontstaat vaak in een kritieke situaties waarin het onmogelijk geachte, opeens binnen handbereik ligt, en dat lijdt tot angstgevoelens. Met verstarring en inertie als gevolg. Men heeft lang ergens naar toe geleefd, en opeens is het moment daar. Het is nu of nooit. Soms kiezen mensen in die stresssituatie voor ‘nooit’. Vaak roepen die mensen dan achteraf ‘ach, het was me toch nooit gelukt’. Uit het dagelijkse leven kent iedereen welke zulke voorbeelden , maar ook in de militaire geschiedenis is dit verschijnsel niet onbekend. De vijand is in de eigen ogen onverslaanbaar, en wordt hard bevochten. Maar zodra de overwinning aan de horizon gloort, komt de twijfel. Ten minste twee keer eerder in de geschiedenis maakten opperbevelhebbers zo’n strategische fout. Als daarvan een precedentwerking uitgaat, ziet het er niet goed uit voor het verloop van de nu al desastreuze oorlog. Hieronder de voorbeelden. De overeenkomsten met Tora Bora zijn frappant.

de Romeins-Carthaagse oorlogen

Een geniale strateeg in de geschiedenis, die op alle militaire scholen ter wereld wordt aangehaald als sprekend voorbeeld is Hannibal. Uiteraard niet Hannibal Lector, maar de Carthaagse verldheer Hannibal Barkas (247 v. Chr – 183 v. Chr.). Rome en Carthago waren in de derde eeuw voor onze jaartelling uitgegroeid tot grootmachten in de westelijke Middellandse zee. Er onstond zelfs een soort koude oorlog tussen de twee steden. In de Tweede Punische oorlog trok Hannibal met zijn leger voorzien van olifanten, vanuit het huidige Spanje naar Italië over de Pyreneeen en de Alpen Italie binnen.  Het was een verrassingsoorlog zoals nooit tevoren vertoond. De Romeinen waren compleet van hun stuk. In Italië behaalde de Carthaagse veldheer grote overwinningen, met als wreed hoogtepunt de Slag bij het Trasimeense meer, waar het Romeinse leger verpletterend werd verslagen. Rome was nu kwetsbaar als een open wond een haar inwoners beefden van angst.

Hannibal valt Rome niet binnen

Toen gebeurde iets vreemds. Hannibal bleef maar om Rome heencirkelen. Op een of andere manier kon of wilde hij Rome zelf niet belegeren. Hannibal bleef de komende 16 jaar rondzwerven  in Zuid-Italië, tot hij uiteindelijk werd teruggeroepen naar Carthago om het vaderland te verdedigen. De Romeinen hadden inmiddels al hun vloot klaarliggen voor de kade van Carthago. Het is nooit echt duidelijk geworden waarom Hannibal de Romeinse hoofdstad zelf niet heeft aangevallen hoewel hij vele kansen had om de stad binnen te vallen. Angst voor de overwinning? Hoe het ook zij, Rome won de oorlog uiteindelijk en vernietigde in een volgende oorlog Carthago volledig. De Romeinen strooiden zout in de straten van de stad, opdat er nooit meer iets zou groeien.

de Tweede Wereldoorlog

Begin oktober 1941 leek het erop dat Duitsland en Japan de Tweede Wereldoorlog zouden gaan winnen. De Verenigde Staten wilde niet meedoen en alleen Groot-Brittannie bood nog weerstand. Het Duitse leger was tot diep in Rusland doorgestoten, en bevond zich al in de voorsteden van Moskou. Midden oktober 1941 lag Moskou er angstig bij. De mensen die niet konden vechten waren al uit de stad weggebracht. Er waren geruchten dat Stalin zelf de stad zou gaan verlaten. Zelfs de berucht wrede chef van de geheime dienst Beria had de hoop opgegeven en riep in vertwijfeling ‘ze zullen ons als konijnen neerknallen’. De Duitse persdienst kondigde al aan dat Rusland verslagen was.

Richard Sorge brengt het verlossende bericht

In werkelijkheid waren de Duitse troepen al uitgeput. Stalin vernam op dat cruciale moment van zijn spion Richard Sorge dat Japan het plan had opgegeven om Rusland aan te vallen. Zo kon hij rekenen op al zijn Siberische troepen. Stalin hervatte moed. Het cruciale moment was verstreken en Moskou viel uiteindelijk niet. Richard Sorge wordt wel de eigenlijke redding van Rusland genoemd in die bange dagen.

 Tweede mogelijkheid

Later, in het voorjaar van 1942 hadden de Duitsers een tweede kans en trok de Wehrmacht weer richting de stad. Maar Hitler maakte, tegen de wil van zijn generaals in, een strategische blunder door zijn plotselinge besluit het leger op te splitsen in twee delen en eerst naar de olievelden in de Kaukasus op te trekken. Moskou kon wachten. Waarom deed Hitler dit? Misschien was het onbewuste faalangst. Misschien ook niet. Het Duitse leger voerde daarna offensief na offensief uit, maar werd langzaam verdreven van het Russische grondgebied in een van de meeste gruwelijke oorlogen ooit. De Sovjets, in wreedheid bijna even erg als de Duitsers, hadden inmiddels geleerd en kenden, hun geweten in wodka verdronken, geen angst voor de overwinning. Zij trokken voor een tweede maal in de oorlog verkrachtend door Polen, voorts Pommeren om uiteindelijk Berlijn tot aan de grond te verwoesten en de hamer en sikkel te planten op de Brandenburger Tor.

Lessen voor het heden?

Laten we hopen dat hetzelfde scenaro niet in Afghanistan plaatsvindt. Als de voorbeelden in de geschiedenis een precedent vormen, zullen de extra troepen die nu worden ingezet geen wezenlijk verschil meer uitmaken voor de uitkomst, en alleen nog maar meer doden opleveren in een verloren oorlog. Het cruciale moment, nu al 8 jaar geleden, is immers al verstreken. Tora Bora is niet gevallen. Obama begreep al voordat hij President werd dat een belangrijk moment was gemist daar in die koude bergen van Afghanistan in december 2001. Hij schreef hierover zelfs expliciet in ‘the Audacity of Hope’. Laten we hopen dat hij als President nu de juiste beslissing kan maken en hij niet net als Hannibal, nog 16 jaar na het cruciale moment mensenlevens verloren laat gaan tot hij wordt teruggefloten om zijn eigen land te redden van toekomstige terroristen van eigen bodem. Het is maar een theorie, dit stukje. Maar laten we hopen eentje die niet bewaarheid wordt.

Bronnen:

http://www.cnn.com/2009/POLITICS/11/29/bin.laden.2001/index.html

Tweede Wereldoorlog: Vladimir Fedorovski, ‘Le Fantome de Stalin’, 2007

 

 

De blinde vlek van de kosmocraten

 

In het jaar 2000, bijna tien jaar geleden en bijna in een onschuldigde wereld, verscheen het bekende boek ‘A Future Perfect: The Challenge & Hidden Promise of Globalisation’. Daarin werd beschreven hoe langzamerhand een nieuwe elite aan het ontstaan was, de zogeheten ‘Cosmocrats’ (hierna: Kosmocraten). Deze moderne, mondiale elite kenmerkt zich door een ‘global lifestyle’ en transnationale interessegebieden. Deze heterogene groep is meritocratisch ingesteld omdat geld nu eenmaal handig is. De gemiddelde kosmocraat heeft meer interesse in mondiale dan lokale ontwikkelingen. Hij kijkt ver over de eigen landsgrenzen heen en kijkt heimelijk neer op de in zijn ogen nogal bekrompen lokalen, in het bijzonder die in eigen land.

Wereldburgers

De kosmocraat ziet zichzelf meer als wereldburger en niet als integraal deel van een lokaal gebonden groep. Kosmocraten lezen liefst de ‘Economist’, zijn goed geinformeerd over van alles, zodra het niet te diepgravend wordt en eclectisch maar tamelijk oppervlakkig in hun culturele interesse. Ze houden van ‘Putumayo’-muziek en andere wereldmuziek mits die niet te traditioneel klinkt, want dat is weer te ingewikkeld. Klassieke muziek mag, maar niet teveel graag. Maar ook Andre Hazes is zeer geliefd want die is ‘camp’. De kosmocraat spreekt Engels met een zo Amerikaans mogelijk accent, reist de wereld over en beschouwt die als een soort groot cultureel pretpark. Raften in Vietnam, hiken in Bolivia, gastgezin in Zuid-Afrika of juist lekker cocoonen met een goed glas wijn op Vlieland, het kan allemaal. En de lokale bevolking is leuk om als ‘couleur locale’ te dienen. Om als aspirant-kosmocraat aan te tonen dat je voldoet aan de toegangseisen van deze elite, is het altijd goed om zoveel mogelijk buitenlandse vrienden te maken, en deze toe te voegen als vriend op Hyves of Facebook. En sparen voor een liefst Amerikaanse MBA, het zwemdiploma B voor deze elite.

Geen spruitjesgeur 

Hoe staat deze groep ervoor bijna 10 jaar na hun ’ontdekking’? Uitmuntend.

De president van de Verenigde Staten, Obama, is de belichaming van de kosmocratische ‘global lifestyle’. En hij is toch maar president van het machtigste land ter wereld geworden. Van deels Afrikaanse afkomst maar toch een Amerikaan, opgegroeid in Hawaii en Indonesie, een beetje christen en toch ook een beetje moslim. Van alles wat, en dat doet het goed bij de andere kosmocraten. In ons eigen land is prinses Maxima een goed voorbeeld, of prinses Laurentien (voorheen ‘Petra’). Opgegroeid en opgeleid in verschillende landen, voelen zich zich betrokken bij internationale kwesties, en eigenlijk is iedere goede zaak in orde, zolang het maar exotisch genoeg is en niet teveel naar spruitjesgeur ruikt. Want geen kosmocraat die zit te wachten op het helpen van ouderen in verzorgings-tehuizen in Alsmeer of onstpoorde jongeren in Amsterdam-West. Dat is gewoonweg niet ‘sexy’. In het Nederlandse ’debat’ over de schaduwzijden van de globalisering is Alexander Pechtold bij uitstek de meest kosmocratisch ingestelde politicus. Hij ziet de globalisering (eigenlijk: mondialisering) niet als een probleem maar als een uitdaging. Hij is de typerende cultuurrelativist. Zoals het een goed cultuurrelativist betaamt kijkt hij heimelijk met een zeker dedain neer op al die stumpers die het niet hebben begrepen. Een D66-standpunt over de Armeense genocide? Overbodig. Wilders? Kijk eens wat een bekrompen mannetje. Daar staat hij, als redelijk denkend mens ver boven en hij laat het blijken ook.

Blinde vlek

Nu is het natuurlijk helemaal niet zo erg dat de goedbedoelende kosmocraten zich met goede zaken bezig willen houden. Alle lof voor serieuze initiatieven en goede intenties. Maar wat de kosmocraat vaak niet begrijpt, is hoe de traditionele mens denkt. Omdat de kosmocraat ver afstaat van de lokaal gebonden mens, kan hij zich niet inleven in diens penibele situatie. De lokale bekrompen stumper denkt vanuit zijn eigen traditie, en die wordt van alle kanten bedreigd door de globalisering. Van Talibaan tot de PVV, allen voelen zich in hun eigen identiteit bedreigd. Redelijkheid is niet waar die mensen op zitten te wachten. Dat is ook de reden waarom het Nederlandse leger met het bouwen van scholen in Afghanistan de ‘hearts and minds’ niet wint, maar alleen maar nog meer haat oproept. De Afghanen moeten ons gewoon niet. Zo simpel is het. De kosmocraten zoals Pechtold zullen zich moeten inleven in die diepgewortelde sentimenten, en dat doende zullen zij zich grondig moeten verdiepen in de complexe achtergrond van die mensen. En dat gaat verder dan het lezen van een paar artikelen op wikipedia of het lezen van de ‘Economist’.

Weerbarstige lokale realiteit

Obama, een echte kosmocraat, maar dan wel een zeer veelzijdige en met intellectuele diepgang, sprak mooie woorden tijdens de volksopstand in Iran in juni 2008. Hij haalde zelfs de Iraanse dichter Hafez aan, en sprak daarmee veel jongeren aan. Een mooi gebaar. In ieder geval beter dan zijn voorganger, de Olifant in de porseleinkast Bush. Maar is het voldoende? Iran lijkt zich weinig aan te trekken van de uitgestrekte hand van Obama, hoewel deze gelukkig intelligent genoeg is om te beseffen dat naast mooie woorden ook Realpolitik nodig is. De echte uitdaging voor de minder veelzijdigen onder de kosmocraten, zoals Pechtold, is dan ook om in te zien dat niet iedereen de globalisering evenzeer verwelkomt als zijzelf, en dat er geen generieke oplossingen zijn voor lokale problemen in een grillige wereld.

Peter Bruns

Het sluipende gevaar van psycho-analyse bij terroristen

Er worden heden ten dage heel wat studies gewijd aan de motieven van terroristen. In Nederland, dat altijd een sterke traditie heeft gehad op het gebied van de psycho-analyse, wordt het onderzoek helaas meer en meer toegespitst op de psychologische motieven van de daders. Helaas levert dit soort onderzoek weinig bruikbaar materiaal op voor de samenleving en de mensen die toekomstige aanslagen willen voorkomen. Ooit las des schrijver dezes een zeer geleerde studie van een Nederlandse psycholoog naar de onbewuste motieven van Adolf Hitler. Hij zou impotent zijn geweest en niet in staat tot intiem menselijk contact en daarom miljoenen mensen, in een schreeuw om aandacht, de dood in hebben gejaagd. Een schrale troost voor de miljoenen slachtoffers. Nu gebeurt hetzelfde met de terroristen van het laatste decennium. Volkert van der Graaf hunkerde kennelijk naar een betere samenleving zonder geweld tegen dieren. Mohammed Bouyeri vroeg eigenlijk om aandacht en respect. Karst Tatus was een mislukkeling in het gewone leven en zag geen andere uitweg. Zogenaamd.

Blaming the victim

Tegelijkertijd is in de Nederlandse media een proces gaande waarin de slachtoffers, de doelwitten van deze aanslagen, minder fraai worden afgebeeld. Men zegt dan ‘ze hebben het er ook zelf wel een beetje naar gemaakt’ of ‘waar rook is, is vuur’. Dit verschijnsel heet in de criminologie ‘blaming the victim’. Men riep opeens dat Pim Fortuyn ook maar een naar mannetje was en benadrukte dat hij vieze dingen deed met minderjarige jongetjes in het park. Theo van Gogh had het er zelf naar gemaakt met zijn botte uitspraken. En de Koninklijke familie? Die aanslag mislukte, dus geen ‘blaming the victim’ hier. De positieve kanten van de slachtoffers worden langzamerhand steeds meer vergeten. Neem Theo van Gogh: hij bekritiseerde alles en iedereen, maar was ook kritisch op zichzelf. Hij liet zich in zijn programma regelmatig door zijn eigen cactus steken. In zijn bekroonde serie ‘Najib en Julia’, een moderne soort ‘Romeo en Julia’, gaf hij een genuanceerd beeld van de liefde tussen een Marokkaanse pizza-jongen en een Nederlands hockeymeisje. Daarin spaarde hij niemand en wees hij op de hypocrisie aan beide zijden. Maar dit soort geluiden hoort men liever niet meer.

het ‘Churchill-effect’

Hoe verloopt het proces nu van ‘blaming the victim’? In de aanvankelijke schok direct na de aanslag worden de slachtoffers de hemel in geprezen. Emotie overheerst.  In de weken na de aanslag worden de positieve kanten van de slachtoffers in de media benadrukt. Iedereen had ‘Theo’ opeens goed gekend. Daarna komt pas de periode van ‘blaming the victim’. Van Gogh had het er zelf ook naar gemaakt. Daarna, in de jaren die volgen, treedt de vergetelheid langzaam in en ontstaat vooral een zekere vermoeidheid: het ‘Churchill-effect’. Sir Winston Churchill was natuurlijk de grote held uit de Tweede Wereldoorlog, maar werd na de oorlog tot zijn eigen grote verbazing weggestemd door het Engelse volk. Mensen willen niet te lang stilstaan bij ellendige gebeurtenissen uit het verleden. Inmiddels zijn de standpunten van de overledenen al achterhaald door de actualiteit of deels overgenomen door anderen. Het wordt vervelend om steeds maar weer de naam van Fortuyn of Van Gogh te horen. Niemand verbaast zich er anno 2009 nog echt over dat de meeste politieke partijen alle standpunten van Fortuyn hebben overgenomen. Maar de naam Fortuyn kunnen we niet meer horen. Terwijl Minister Van der Laan anno 2009 hetzelfde verkondigt als Fortuyn in 2002. Precies vijf jaar na de aanslag op Van Gogh lag er slecht een bosje zonnebloemen op de plek van zijn afslachting. En een klein cactusje ergens op een middenberm, verloren tussen het doorrazende verkeer.

 Sociaal-wenselijke psycho-analyse van de daders

Tegelijk met het Churchill-effect treedt een sociaal-wenselijke psycho-analyse van de daders op. De terroristen worden dan vaak gereduceerd tot geesteszieken of op zijn minst licht gestoorden, opdat wij allen gerust kunnen slapen in de gedachte dat normale mensen zoals wij allen zoiets nooit zouden doen. Volkert van der Graaf werd zo van een gevaarlijke extreem-linkse terrorist opeens een welhaast Don Quichote-achtige voorvechter van pelsdieren, een bevlogen maar nogal verwarde milieu-activist. Volgens het beeld dat ons ons is voorgeschoteld, vond hij het kennelijk zo zielig dat die diertjes elkaar in een kooi zaten te bijten, dat hij Pim Fortuyn wel moest omleggen. Fortuyn had immers de avond ervoor op televisie verklaard dat opheffing van de nertshouderij wat hem betreft geen prioriteit had . In een vlaag van verstandsverbijstering zou Van der Graaf naar het Media Park zijn geslaapwandeld om aldaar Pim Fortuyn vol lood te pompen, om vervolgens verdwaasd weg te rennen (ook al zo’n dappere daad). Mohammed Bouyeri werd geportretteerd als een rustige, verlegen jongen die zijn best deed op de Havo. Hij was een pas na zijn schooltijd in een identiteitscrisis geraakt en zo gevoelig, dat hij zich persoonlijk geraakt voelde toen Theo van Gogh zijn geloofsbroeders steeds maar weer aanduidde met ‘geitenneukers’.  En omdat hij het Arabisch niet goed kon lezen, had hij alleen op zijn kamertje gezeten zijn toevlucht gezocht tot extremistische sites op internet. Allemaal analyse van zijn persoonlijke motieven, niet zijn politieke denkbeelden. Karst Tatus was volgens het heersende beeld een mislukte, wereldvreemde figuur die geen contact had met de buren. Hij kon zijn huur niet meer betalen en was daardoor in een depressie geraakt. Als dat iemand tot een terrorist maakt, lopen er misschien nog drie miljoen andere Tatussen rond in Nederland.

Bagatellisering politieke motieven

Na de sociaal-wenselijke interpretatie van de zieleroerselen van de daders, worden vervolgens ook de politieke motieven van de daders snel gebagatelliseerd, om ons allen niet ongeruster te maken dan we al zijn. Gaat u rustig slapen, de overheid en de journalistieke elite waken over u. Het is daarom goed opletten op wat de kleinere berichtjes in de media soms brengen in de kantlijnen. Zoals het feit dat Volkert van der Graaf aan de politie heeft verklaard dat hij Pim Fortuyn met zijn rechtse opvattingen als een gevaar voor de gehele samenleving beschouwde, een nieuwe Hitler. Het ging Van der Graaf dus helemaal niet enkel om de nertshouderij, maar om het geheel. Om de gemoederen te sussen is zijn motief naderhand tot de dit ene element van de nertshouderij teruggebracht. Mohammed Bouyeri zag zijn daad niet enkel als gerechtvaardigd, maar zelfs als rechtvaardig omdat Van Gogh soera’s van de Koran op een bloot vrouwenlichaam had geprojecteerd, en de Islam daarmee had beledigd. Hij beschouwde, en met hem vele anderen, Hirsi Ali en Van Gogh als vijanden van de Islam die uit de weg geruimd moeten worden. Inmiddels betracht de journalistiek uit lijfsbehoud de nodige zelfcensuur. Karst Tatus noemde de kroonprins een ‘fascist’. Ook hij had dus wel degelijk een politiek motief voor zijn handelen. Karst Tatus mag dan geen gezelligerd in de lokale kroeg zijn geweest, maar hij was zeker niet gek. Kennelijk had hij redenen om de kroonprins als fascist te beschouwen. Waarom hij precies tot die conclusie kwam, is nooit nader onderzocht.

Van der Lubbe-effect

Het verschijnsel dat terroristen als licht gestoord worden gepresenteerd is niet nieuw en wordt zelfs in de politieke wetenschap aangeduid met het “Van der Lubbe’-effect. Marinus van der Lubbe was een Nederlandse communist die hoogstwaarschijnlijk de Duitse Rijksdag in brand heeft gezet op 27 februari 1933. Hij is daarna geportretteerd als een verdwaasde, wereldvreemde jongen die handelde in een vlaag van verstandsverbijstering. Vreemd, want hij had, in tegenstelling tot vele anderen met kraakhelder verstand, kennelijk in 1933 al zeer goed door welk gevaar dreigde. De brandstichting kwam de Nazi’s eigenlijk goed van pas; Van der Lubbe had een extra argument verschaft om hard op te treden tegen communisten. De gevolgen nadien zijn bekend. Nu is de Nederlandse situatie uiteraard volslagen anders dan destijds in Duitsland. Ik wil dan ook geen gemakkelijke vergelijkingen maken. Wel is het geboden waakzaam te zijn en blijven voor de twee hiervoor genoemde effecten, namelijk ’blaming the victim’ en het ‘Van der Lubbe’-effect. Het valt niet uit de sluiten dat ook onze huidige politieke elite baat heeft bij het instandhouden van bepaalde karikaturen in plaats van over te gaan tot objectieve waarheidsvinding.

Peter Bruns

 

Artikel 1 Grondwet revisited

 

Wijlen Pim Fortuyn, een Nederlands politicus (1948-2002), schijnt ooit te hebben gezegd dat artikel 1 van de Grondwet maar beter afgeschaft kon worden. Wat zijn redenen ook waren, niemand heeft destijds serieus overwogen of artikel 1 van onze Grondwet – in de huidige vorm daterend van 1983 - zou moeten worden aangepast. De discussie is na een goed gemikte kogel in het achterhoofd van de heer Fortuyn, snel weer gesloten. Maar een Grondwet is van papier en niet van steen, ondanks de fraaie in steen gegrifte muur met artikel 1 erop langs het Buitenhof. De Grondwet kan wel degelijk, met gekwalificeerde meerderheid, worden gewijzigd. Minister Donner betoogde in 2006 dat indien driekwart van het Parlement vindt dat de sharia in Nederland zou moeten worden ingevoerd, daartegen staatsrechtelijk geen enkel bezwaar tegen zou zijn. Hoewel een dergelijke uitspraak een ieder met gezond verstand terecht in het verkeerde keelgat is geschoten, had Donner, deze kwestie vanuit een zuiver staatsrechtelijke tunnelvisie beschouwend, zonder meer gelijk. Eigenlijk zegt de Nederlandse Grondwet zelf weinig over het karakter van de Nederlandse staat en samenleving. Hoe luidt nu artikel 1 van onze Grondwet ook alweer? Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet opent nogal irritant, namelijk meteen met een verbod, het welbekende verbod van discriminatie van een ieder die zich op ons grondgebied bevindt. Hieronder de tekst nog eens een keer:

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

‘Allen die zich in Nederland bevinden’ 

Opvallend is overigens al dat in de eerste zin van artikel 1 van de Grondwet een soort territoriale bescherming voorop wordt gesteld. Volgens het artikel worden alle mensen die zich in ons land bevinden, dus ongeacht of zij nu legaal of illegaal zijn, en zelfs toevallige passanten, in gelijke gevallen gelijk behandeld. Daarna volgt direct, als slag met de hamer, het discriminatieverbod.

Het zou naar onze mening wenselijk zijn dit nogal gebiedende artikel eens onder de loep te nemen en te kijken of een iets positievere bewoording niet mogelijk is. Verwijs bijvoorbeeld naar de soevereiniteit van het Nederlandse volk. Het is namelijk niet erg om Nederlander te zijn. Want hoewel volgens sommige hooggeplaatsten de Nederlandse identiteit niet echt bestaat, voelen veel burgers dat toch anders. Een andere suggestie: verwijs naar de waarde van de democratie, of garandeer het seculiere karakter van de Nederlandse staat. Dat zijn echt niet zulke vreemde suggesties. De meeste andere constituties in de wereld bevatten dergelijke bewoordingen en zijn vanuit een zekere maatschappelijke trots op het eigen land opgeschreven. Helaas heeft Rita Verdonk binnen de Haagse Stolp met haar marginale partij het begrip ‘trots’ al gekaapt. Jammer. Maar misschien kunnen wij wel leren van andere landen. Ter inspiratie van Minister Donner en anderen geef ik hier daarom een overzicht van enkele ‘Artikelen 1′ van andere landen.

Verenigde Staten

Vaak wordt gedacht dat de Grondwet van de Verenigde Staten begint met ‘We the people of the United States..’. Dat is natuurlijk op zich ook zo, maar strikt gesproken behoort die beroemde zinsnede tot de ‘Preamble’, het voorwoord, een inleiding tot de eigenlijke Grondwet. In dergelijke voorvoorden op de Grondwet, ook van andere landen, blijkt vaak wat de de ontstaansgeschiedenis van een Grondwet was. Vaak tonen deze inleidingen belangrijke informatie over de instelling van de makers.  Het daadwerkelijke eerste artikel van de Amerikaanse grondwet, Section 1, is minder welluidend dan het fraaie Preamble en onderschrijft gewoon het primaat van de wetgevende macht. Natuurlijk zegt dat op zich ook al iets over de opstelllers. Tijdens de Britse overheersing lag die wetgevende macht uiteraard overzee in Engeland. Het was dan ook uniek in de wereldgeschiedenis dat een kolonie zichzelf onafhankelijk verklaarde van het moederland.  Het echte artikel 1 (Section 1) van de Amerikaanse Constitutie luidt als volgt:

All legislative Powers herein granted shall be vested in a Congress of the United States, which shall consist of a Senate and House of Representatives.

Het Amerikaanse Artikel 1 is dus op zich niet zo’n goed voorbeeld. Mischien bieden andere landen daarom een beter voorbeeld. Bijvoorbeeld Duitsland.

Duitsland

Onze oosterburen hebben natuurlijk andere omstandigheden doorstaan. Zo kort na de Tweede Wereldoorlog gooide de Duitse Bondsrepubliek het noodgedwongen op geheel andere boeg. Na de verschrikkingen van de oorlog, had het Duitse volk natuurlijk nogal wat goed te maken en daarom legde de jonge Bondsrepubliek de nadruk op de menstelijke waardigheid, mensenrechten, vrede en rechtvaardigheid. Niet alleen binnen het eigen land maar in de gehele wereld. Artikel 1 van de Duitste Grondwet:

(1) Die Würde des Menschen ist unantastbar. Sie zu achten und zu schützen ist Verpflichtung aller staatlichen Gewalt.

(2) Das Deutsche Volk bekennt sich darum zu unverletzlichen und unveräußerlichen Menschenrechten als Grundlage jeder menschlichen Gemeinschaft, des Friedens und der Gerechtigkeit in der Welt.

(3) Die nachfolgenden Grundrechte binden Gesetzgebung, vollziehende Gewalt und Rechtsprechung als unmittelbar geltendes Recht.

Frankrijk

De Franse Grondwet van 1958 is een voorbeeld van helderheid en weerspiegelt, net als de Amerikaanse constitutie, het aanstekelijke optimisme van de Verlichting. Artikel 1 garandeert het seculiere, democratische en sociale karakter van de Republiek. Alle burgers zijn gelijk voor de wet zonder onderscheid naar afkomst, ras of religie. Het Frande Artikel 1:

La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale. Elle assure l’égalité devant la loi de tous les citoyens sans distinction d’origine, de race ou de religion. Elle respecte toutes les croyances. Son organisation est décentralisée. La loi favorise l’égal accès des femmes et des hommes aux mandats électoraux et fonctions électives, ainsi qu’aux responsabilités professionnelles et sociales.

Saudi Arabië

Refererend aan de aangehaalde uitspraak van Minister Donner geef ik ook graag een voorbeeld van een Grondwet van een theocratische staat waarin de Islam centraal staat, namelijk Saudi Arabië. De Saudische Grondwet is een schoolvoorbeeld van een op godsdienst gebaseerde staat en Grondwet. Artikel 1 (hieronder in Engelse vertaling) maakt direct al duidelijk dat de Islam het centrale element van de constitutie is:

The Kingdom of Saudi Arabia is a sovereign Arab Islamic state with Islam as its religion; God’s Book and the Sunnah of His Prophet, God’s prayers and peace be upon him, are its constitution, Arabic is its language and Riyadh is its capital.

Japan

Een ander goed voorbeeld biedt Japan. Artikel 1 van de Japanse Grondwet van na de Tweede Wereldoorlog benadrukt de soevereiniteit van het Japanse volk. De Keizer heeft slechts nog een symbolische functie als belichaming van de staatsmacht en de eenheid van het Japanse volk. Artikel 1 van de Japanse Grondwet luidt (in Engelse vertaling):

The Emperor shall be the symbol of the State and the unity of the people, deriving his position from the will of the people with whom resides sovereign power.

Terug naar Nederland

Uit de bovenstaande ’tour d’horizon’ blijkt dat artikel 1 van de Nederlandse Grondwet dus nogal uniek is vanwege het gebrek aan enig blijken van nationale fierheid, voorts door de zuiver territoriale beschermings-gedachte, en de directe formulering van een verbod. Daardoor krijg je als nietsvermoedende Nederlander die dit artikel voor het eerst leest driemaal een klap in het gezicht. Voor een dergelijke formulering is geen enkele historische verklaring. Nederland is geen heilig boontje, maar kent geen verleden van grootschalige schending van mensenrechten. Ik heb het vermoeden dat het discriminatieverbod zo is opgenomen uit onterecht schuldgevoel over de eigen identiteit en het taboe op alles wat naar nationalisme ruikt uit de jaren ’70 en ’80. Zelfs de constituties van Japan en Duitsland, beide vlak na de Tweede Wereldoorlog opgesteld, kennen geen expliciete verbodsbepalingen voor het eigen volk. Terwijl die landen toch echt meer op hun kerfstok hadden. Het is daarom helemaal niet vreemd om eens een kritische blik te werpen op ons eigen artikel 1 van de Grondwet.

Peter Bruns

Greece, Bulgaria and Romania far more corrupt than several Latin American countries

 

New Zealand: no corruption

Transparency Global, a global nongovernmental organization has recently released its Corruption Index (CDI) for 2009. The CDI ranks all nations of the world according to perceived corruption. According to the survey, the least corrupt nation of the world is New Zealand, closely followed by Denmark and Singapore. The Netherlands scores quite well with number 6 in the ranking system (which goes from 1 to 180). Remarkably, several Latin American countries have much higher rankings than some EU countries. Uruguay (25), Chile (25) and Costa Rica (43) all do much better than Greece, Bulgaria and Romania (shared number 71). Please note however that the index measures only the perceived corruption, and not the real corruption which is always harder to measure. Nor does the index make a distinction between several forms of corruption, such as petty corruption, nepotism or whether higher levels of government are also implicated. For a complete overview please visit www.transparencyglobal.org.