Pronken met verzonnen veren

Kletsmajoor….

Ik, Palamedes, krijgt weleens vragen van lezers van dit blog of ik allemaal op de plaatsen ben geweest waar ik over schrijf. In de meeste gevallen is dat wel zo, maar soms ook niet. Houdt dat in dat het onmogelijk is om erover te oordelen? Het is maar de vraag wat de bedoeling is van een artikel, blog of essay. Het gaat er ook om of de pretentie wordt opgehouden dat men een plaats heeft bezocht of een gebeurtenis heeft plaatsgevonden.

Als die pretentie er is, en naderhand blijkt dat de schrijver zaken heeft verzonnen, zit de schrijver natuurlijk fout. Bekende reissschrijvers als Bruce Chatwin en Ryszard Kapuzcinski hebben delen van hun ontmoetingen en gesprekken verzonnen. Is dat erg? Ik zou zeggen: minder erg als het gaat om gesprekken met lokale bewoners, zoals in Chatwins Patagonie Express, waarbij die gesprekken slechts dienen ter kleuring van de omgeving. Kwalijker is als hele ontmoetingen met historische personen worden verzonnen, zaken waarvan Kapuzcinski onder andere wordt beschuldigd.

Vreemd genoeg hebben gesproken woorden weinig waarde, maar zodra iets op schrift staat krijg het een soort extra waarde. Misschien komt die overdreven waardering van het geschreven woord voort uit oude tijden waarin boeken schaars en dus kostbaar waren. Met de komst van het internet is de informatievoorzienig geexplodeerd, en is overal en altijd informatie aanwezig. Op basis van de wet van behoud van ellende, heeft dit heeft er helaas ook toe geleid dat de waarde van het geschreven woord is afgenomen. Bovendien ontstaat er een soort ‘opzoek-luiheid’: mensen doen geen moeite meer om iets echt te onderzoeken omdat het toch wel in een paar seconden kan worden opgezocht. Reden waarom Wikileaks zo snel zijn glans heeft verloren is dat teveel informatie ook niet goed is. Overdaad schaadt, ook in tijden van I-phones en Blackberries.

Voor de leeshelden die dit artikel helemaal tot hier hebben kunnen en willen lezen, wil ik graag nog een ander punt aanstippen. Er is met al die informatie ook een ander risico aanwezig. En dat is dat wij allemaal een soort Cornelis de Pauw worden. Deze Nederlandse geograaf, filosoof en diplomaat (1793-1799) was in zijn tijd uitermate populair en vooraanstaand. Hij schreef een beroemd standaardwerk over Amerika, zonder er ooit te zijn geweest. Hij beschreef Amerika als een gedegenereerde plaats met inferieure mensen, een achterlijke plaats. Hij noemde zijn werk Recherches philosophiques sur les Americains. Daarin beschrijft hij zelfs dat de Amerikaanse dieren gedegenereerd zijn. Het Amerikaanse klimaat beschrijft hij -alsof het een homogeen klimaat zou zijn-  als erbarmelijk.

De Pauw werd als een groot wetenschapsman beschouwd in zijn tijd en kreeg zelfs een aanstelling aan het Hof van Frederik de Grote van Pruisen. Totdat men er daar natuurlijk achter kwam dat zijn ”Recherches” klinkklare onzin waren en De Pauw een kletsmajoor was. Kletsmajoren doen het goed als diplomaat natuurlijk, zo bleek ook recentelijk weer uit het belabberde niveau van de door Wikileaks onthulde correspondentie tussen diplomaten over de haarkleur van Berlusconi en dergelijke.

De blamage van De Pauw leert ons moderne mensen drie zaken: (1) vertrouw niet alles wat wetenschappers schrijven, al staan zij in onze tijd nog zo hoog in aanzien. (2) laat diplomaten geen wetenschap bedrijven en natuurlijk de belangrijkste les: (3) oordeel niet over zaken die je niet kent.