Sonny Boy of Rebelse Rika?

 

 Surinamerivier

Het komt een beetje laat. Een bespreking van het boek Sonny Boy. Maar aangezien het boek inmiddels ook is verfilmd kan ik het toch niet laten. Inderdaad een indrukwekkend boek over een waargebeurde geschiedenis. Ook interessant om te zien dat de relatie tussen Nederland en het koloniale Suriname in de 20e eeuw eens centraal staat.

Suriname en het Caribisch gebied zijn ”ontdekt” lijkt het. Eindelijk uit de schaduw getreden van de Indische geschiedenis, nu de meeste mensen die Nederlands-Indie nog hebben meegemaakt al overleden of hoogbejaard zijn. Opeens verscheen recentelijk ook een biografie over Anton de Kom en een boek over de positie van de West tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Sonny Boy geeft een goede schets van een bijzondere relatie tussen twee personen. Het doet denken aan Romeo en Julia, maar dan binnen de koloniale verhoudingen, een blanke vrouw met een zwarte man in een tijd dat Nederland nog vrijwel geheel blank was.

Het boek is gebaseerd ware gebeurtenissen. De relatie tussen Rika en Waldemar is inderdaad taboedoorbrekend. Maar dat komt overigens vooral voor het feit dat het verhaal zich in Nederland afspeelt, en niet Suriname. In Suriname waren relaties tussen blank en zwart- van het zogeheten Surinaamse huwelijk tot aan echte formele huwelijksrelaties-  aan de orde van de dag.

Het echte taboe dat in het relaas van Sonny Boy wordt doorbroken is dan ook niet dat strikte genomen raciale grenzen worden overschreden, maar het feit dat een blanke vrouw een relatie aangaat met een zwarte man, en dan ook nog op basis van een mate van gelijkheid die voor die tijd ongewoon was, zelfs binnen blanke huwelijken. Blanke bestuurders brachten vanaf de 18e eeuw vel vaker hun voormalige slaven mee naar Nederland als hun tijd in de West erop zat (de slaven werden dan in Nederland vrij verklaard), hoewel dat ook slechts enkele gevallen betrof. En paradoxaal genoeg waren de blanke Nederlanders in Nederland vaak vriendelijke tegen gekleurden dan de blanken in Suriname zelf waar Waldemar vandaan kwam. 

Waldemar gedraagt zich na zijn komst in Nederland eigenlijk als een gewone blanke man, alhoewel hij dat natuurlijk niet is. Daar heeft hij de omgeving wel voor; die wijst hem natuurlijk voortdurend op zijn exoticiteit. Maar lang niet altijd met kwade bedoelingen.

Sonny Boy is zo bijzonder omdat juist de raciale stereotypen worden doorbroken. Waldemar is geen rebel, en ook niet overdreven chic of bekakt om een zogenaamde achterstand te compenseren. Hij is gewoon zijn ontheemde zelf. Rika is op haar beurt niet onderdanig, maar betuttelt Waldemar ook nergens alsof zij hem de beschaving zou moeten bijbrengen. Dat doet de rest wel, maar ook weer niet iedereen. De ‘boze buitenwereld’ van Rika en Waldemar is niet echt opzettelijk boos of bewust wreed, maar gewoon bekrompen. De buitenwereld is kortom geen dramatisch decor voor een onmogelijke liefde, althans totdat de oorlog losbarst. Hun liefde is niet bij voorbaat gedoemd te mislukken. Toch maken de mensen in hun omgeving het leven van Rika en Waldemar moeilijker dan het had hoeven zijn, zo denkt de lezer anno 2011.

Het unieke van het verhaal is dan ook dat de liefde tussen de twee hoofdpersonen die nog altijd levende stereotypen ontstijgt; en dat terwijl men in Nederland anno 2011 nog graag in dergelijke scheidslijnen denkt, van linkse partijen (PvdA: ”we zijn er trots op dat we een Marokkaanse burgemeester van Rotterdam hebben”) tot rechts waar men de Antillen op Ebay wilde verkopen.  

Het is te hopen dat de film die binnenkort uitkomt niet alsnog uit een soort politieke correctheid de ‘rebelse’ kant Waldemar en/of Rika gaat accentueren. Juist de rust, dat gebrek aan politieke betrokkenheid, die zowel Waldemar en Rika in het boek uitstralen is indrukwekkend en bovendien verfrissend. Het gebrek aan gemoraliseer en makkelijk slachtofferschap is nu juist wat dit boek zo sterk en universeel menselijk maakt. Zowel Rika als Waldemar zijn slachtoffers in een wrede wereld, maar tot aan het einde gedragen zij zich niet zo. Hun liefdesverhaal is een aaneenschakeling van gezamenlijke kleine overwinningen die net als vele andere kleine heldendaden meestal onbekend en dus onbemind blijven. Totdat iemand wijselijk besloot een boek van hun leven te maken.