Afbeelding: Keizer Faustin Soulouque van Haiti , die na van de troon te zijn verstoten gedurende langere tijd op Curacao verbleef. (bron: wikipedia)
De aardbeving in Haiti. Inmiddels zijn vele maanden verstreken sinds deze ramp zich voltrok in het Caribische land. Nederland heeft gul gegeven, maar tegelijkertijd is het gevreesde en verwachte effect ingetreden: de gelden die zijn toegekend zijn niet op de goede plek terecht gekomen. De meeste slachtoffers van de ramp leven nog altijd in primitieve opvangcentra waar de leefomstandigheden bar slecht zijn. Dit leidt weer tot gewelduitbarstingen en de toename van ziekten als cholera. Door het gebrek aan capaciteit in het land worden onvoldoende herstelwerkzaamheden verricht.
Haiti is het schoolvoorbeeld van een ‘failed state’. Op de ‘failed state index’ van 2010 staat Haiti op nummer 11. Opvallend is dat het andere land dat dit jaar door een grote ramp werd getroffen, Pakistan, op nummer 10 van diezelfde index staat. Dit roept de aloude vraag op van de kip en het ei: zijn de kwetsbare natuurlijke omstandigheden factoren die bijdragen tot het falen van de staat of is het andersom? Ik persoonlijk neig naar het laatste.
Hoewel immers zuidelijke landen in het algemeen vaker worden getroffen door natuurrampen door de aanwezigheid van een risicovolle of fragiele natuurlijke gesteldheid (vulkanisme, aanwezigheid plaattektoniek, tropisch regenwoud etc.), spelen menselijke factoren een grote rol in het verergeren van de situatie indien zo’n ramp zich voordoet. De aanpak van de schade na orkaan Katrina in New Orleans mag dan veel terechte kritiek hebben opgeroepen in de internationale pers, het valt in het niet bij de aanpak van de recente crises in Haiti en Pakistan.
Zowel in Haiti als in de getroffen regio in Pakistan – voornamelijk de Swatvallei-kenmerken zich door een enorme ontbossing. Wie in een vliegtuig boven Hispaniola vliegt (het eiland dat gedeeld wordt door de Dominicaanse Republiek en Haiti) kan met het blote oog de grens tussen de twee staten ontwaren omdat het Haitiaanse deel geheel is gekapt en daardoor oogt als een soort tropisch Schotland naast een welig begroeide Dominicaanse Republiek.
En we weten allemaal dat ontbossing grote gevolgen voor het microklimaat heeft; erosie treedt op en daarmee het risico van aandverschuivingen. De ontbossing op zijn beurt heeft vaak weer te maken met overbevolking en roofbouw. Zowel in Haiti als in Pakistan groeit de bevolking als kool en is de verstedelijkingsgraad in korte tijd enorm toegenomen. De huizen zijn niet goed gebouwd. Gecombineerd met slechte regulering en handhaving van wetgeving leidt dit onherroepelijk van tijd tot tijd tot een catastrofe.
Niet toevallig vinden we in de top tien van de failed states Somalie (nummer 1) en Soedan (nummer 3) terug. In beide landen vinden zowel religieuze conflicten plaats als economische spanningen omtrent grondgebruik. In Soedan heeft dit tot zowel Darfur als de oorlog met het christelijke en animistische zuiden geleid. In Somalie woedt al bijna 20 jaar een bloedige oorlog. In beide landen bevinden zich afscheidingsbewegingen.
Voor degenen die ieder conflict op de wereld dezer dagen zonder kritische blik menen te kunnen herleiden tot de ”botsing der beschavingen” bieden de genoemde conflicten niet altijd een pasklaar model: immers, de strijd tussen de verschillende clans, stammen of volkeren vindt plaats tussen moslims onderling, maar deze zijn evengoed erfvijanden. In Haiti en Pakistan is er een minder duidelijk conflict tussen bevolkingsgroepen, hoewel ook hier de verschillen tussen de ‘haves’ en de ‘have-nots’ de basis van voortdurende spanningen zorgen.
In vroeger tijden was de hoorn van Afrika inclusief Soedan al een haard van etnische en religieuze spanningen tussen christenen en moslims. De botsing der beschavingen is al zo oud als het bestaan van die beschavingen zelf. Het recht van de sterkste gold simpelweg, en niemand die zich daarover zorgen maakte. De mens maakt de andere mens nu eenmaal graag een kopje kleiner mits de omstandigheden daartoe gunstig zijn en het doden van die anderen binnen de groep of clan waartoe de doders behoren voldoende in sociaal opzicht wordt beloond. Wat echter nieuw is aan de genoemde conflicten, is het feit dat deze door de opkomst van moderne media zichtbaar zijn voor de rest van de wereld en andere landen er ook directe invloed van ondergaan.
Het ware conflict in deze streken is dan ook niet a priori zuiver religieus van aard maar betreft de strijd om de schaarse middelen als grond, water enzovoorts. Het is het aloude Homo homini lupus. Maar als de boel daar niet wordt opgelost, heeft dit directe impact op onze streken.
Wat de ‘failed states’ het liefst zouden willen is de westerse rijkdom. Als zij deze niet verkrijgen, zullen de inwoners van deze landen blijven emigeren naar betere oorden. Strengere immigratiewetgeving in de rijke landen is slechts een lapmiddel, een achterhoedegevecht, aangezien de geharde ‘have-nots’ allles hebben te winnen en de door welvaart week geworden ‘haves’ alleen maar kunnen verliezen wat zij nu hebben.
De droom van de ‘have-nots’ wordt nergens fraaier geillustreerd dan door het lot van de Kroon van Keizer Faustin Soulouque van Haiti. Deze 19e eeuwse ‘Keizer’ van Haiti imiteerde in alle opzichten de contemporaine Keizer Napoleon III van Frankrijk en liet een met diamanten ingelegde Keizerskroon vervaardigen. Hij droomde van een machtig Haiti dat kon rivaliseren met de Europese grootmachten in die tijd. Zijn droom kwam nooit uit. Zijn kostbare kroon lag tot 2007 in het Pantheon van Haiti, maar is sindsdien verdwenen. Al eerder waren de diamanten uit de kroon gestolen. Niemand weet waar de Kroon zich thans bevindt. Wellicht is met het verdwijnen van de Kroon ook de droom van een machtig eigen land voorgoed vervlogen. Niet eens de kleren van de Keizer zijn nog over.
Aan het einde van de 19e eeuw groeide de belangstelling van een andere Keizer voor Haiti, ditmaal de Duitse Keizer Wilhelm II. De Duits-Haitiaanse minderheid op Haiti had hier wel oren naar. Het waren de hoogtijdagen van de klassieke Haitiaanse muziek zoals die van de Duits-Haitiaanse Werner Jaegerhuber, die samen met vele anderen de Europese klassieke muziek trachtte te verenigen met Afro-Caribische klanken, zie http://www.youtube.com/watch?v=qYTADYwPsEU . Soortgelijke stromingen waren ook in andere delen van het Caribisch gebied te zien, zoals door de Arubaanse familie Lampe, fraai beschreven door Jan Brokken in Hoe zeven Antillianen knielden voor het hart van Chopin. Zie http://www.youtube.com/watch?v=2uRqVhRB6rc&feature=related
Maar goed, als ware ik een jazzmuzikant wijk ik weleens af van mijn thema maar kom er toch altijd via een omweg op terug en dat was: de Droom. In veel dictatoriaal geregeerde islamitische landen rest voor de ‘have-nots’ nog de droom van de religieuze heilstaat. Ook die droom bestaat al eeuwen en wordt permanent gevoed door degenen die daarbij baat hebben en zullen blijven houden. Ook die droom is nog nooit waargemaakt en zal ook niet in vervulling gaan, althans op eigen bodem. Resteert voor sommigen nog het projecteren van die droom op de rijke landen die tot nu toe worden gevrijwaard van al die natuurrampen. Die zoete droom kan weleens een nachtmerrie blijken te zijn voor het westen. Hoe het ook zij, het ontwaken zal nog lang duren en tot die tijd zullen vele jonge mannen die thans zijn getroffen door de overstroming ambachtelijk worden getraind in het kopje kleiner maken van de rijke westerlingen. Totdat zij net als Keizer Faustin de kroon op hun eigen hoofd zullen dragen. Maar zodra de islamitische heilstaat is ingevoerd blijkt ook deze niets anders te zijn dan een nieuwe vorm van dictatuur van patriarchale mannetjes met vieze snorren en baarden. Zoals iedere kritische volger heeft kunnen constateren in Iran biedt het Grote Gelijk geen ruimte voor andersdenkenden.
Dus mensheid, van de mullahs tot de mossad…dream on baby. De Droom is er allang vandoor, zat altijd dienstbaar te moeten zijn aan de humorloze dromers van het Grote Gelijk. Hij viert feest tot in de late uurtjes en zingt: http://www.youtube.com/watch?v=549WQGBjMuY&feature=related
Bronnen:
http://www.haitiinnovation.org/en/2010/10/08/refugees-international-haiti-still-trapped-emergency
http://www.lenouvelliste.com/article.php?PubID=1&ArticleID=39824&PubDate=2007-01-31
