Er zijn al verschillende analyses geweest in de kranten over de speech van Geert Wilders op 11 september 2010 in New York. Er heerste in die analyses vooral opluchting omdat Wilders zijn toon had gematigd om zo de coalitieonderhandelingen niet in gevaar te brengen. Zou Wilders zijn toon echt hebben gematigd vanwege Rutte en Verhagen?
Het lijkt onwaarschijnlijk dat iemand die al jarenlang moet onderduiken wegens doodsbedreigingen en toch stug doorzet opeens concessies doet voor de Haagse coalitie-onderhandelingen. Veeleer lijkt het waarschijnlijk dat Wilders zijn toehoorders niet voor het hoofd wilde stoten. Zijn medestanders in de Verenigde Staten en elders ter wereld hadden op die belangrijke datum geen behoefte aan islam-bashing maar aan een steuntje in de rug. En daaraan heeft Wilders zich keurig gehouden. Maar wellicht was er nog een andere reden waarom Wilders zijn speech niet teveel op het wezen van de Islam richtte.
Wat opvallend is, is dat in Nederland vooral wordt gevreesd dat Wilders weer zou beginnen met moslims af te schilderen als intolerante mensen, oproepen tot Koranverboden en kopvoddentaks. Kortom, alle bekende onzin. Het opvallende is dat moslims stil bleven. Niet zo vreemd, het Midden-Oosten opruiende politici. Jodenbashing is een populair tijdsverdrijf van politici overal in het Midden-Oosten en verder. Moslims worden pas echt geraakt als de Islam zelf in het hart wordt aangevallen. De interpretatie van watnu precies radicaal is, wordt dus fundamenteel verschillendopgevat in Nederland en het overige Westen enerzijds en de Islamitische wereld anderzijds.
Wilders’ speech bevatte veel ware woorden, maar ook enkele vreemde vergelijkingen. Terecht noemde hij de slechte positie van christenen in het Midden-Oosten, vooral die van de Kopten. Hij noemde echter niet dat vooral de Amerikaanse invasie in Irak de nekslag heeft gevormd voor de eens 800.000 man sterke christelijke minderheid in het tweestromenland. Voorts vergeleek hij New York als bolwerk van vrijheid met Mekka, de hoofstad van de islamitische wereld. Schever kan de tegenstelling niet zijn, door een moderne metropool te vergelijken met de meest heilige plek binnen de Islam kan het niet anders dan dat die verschillen enorm zijn. En Wilders raakte met die vergelijking de moslims dan ook niet. Die vinden uiteraard dat hun heilige plaats niet vergeleken kan worden met een wereldse metropool als New York. Wilders had er beter aan gedaan om New York te vergelijken met Dubai of Kuala Lumpur, wereldsteden van de islamitische wereld, waar niettemin geen tot weinig vrijheid bestaat voor andersgelovigen.
Had Wilders de islamitische wereld juist willen raken door de vergelijking met Mekka, dan had hij beter kunnen noemen dat juist de meest heilige plaats van de islam een gigantisch commercieel centrum is geworden. Verzekerd van de toestroom van pilgrims, worden er miljarden verdiend om deze te accomoderen. Binnenkort komt er zelfs een hoge snelheidstrein naar Mekka. Ook had hij erop kunnen wijzen dat de Saoedis op eigen initiatief de Amerikaanse troepen daar hebben binnengehaald. Daar is geen enkele dwang van Amerikaanse zijde vanuit gegaan.
Als Wilders het politieke karakter van de islam had willen benadrukken, had hij moeten zeggen dat de discussie over de aard van de islam overbodig is. De islam is namelijk niet alleen een religie of een politieke ideologie, maar beide. Althans, het is maar hoe de islam wordt ingebed in de staat. De verspreiding van de Islam in grote delen van Afrika en Azie geschiedde deels om de positie van machthebbers te onderstrepen en continuiteit van de heersende elites te waarborgen. De bevolking bleef grotendeels ‘heidense’ praktijken uitvoeren, van de Indische archipel tot in de Soedan. En dit leidde niet zelden tot conflicten en bloedige jihads tegen andere stammen of volkeren die door de oorlogshitsers als ‘nep-moslims’ werden beschouwd. De recente genocide in Darfur vond plaats tegen de achtergrond dat de pastorale bewoners van de regio niet als ‘echte’ moslims worden gezien door de Arabieren. Pas ten tijde van het westerse kolonialisme in de loop van de 19e eeuw werd de Islam ook voor de gewone bevolking een ideologisch instrument om zich te weren tegen de nieuwe vijand: de Europese onderdrukker. Het fundamentalisme was geboren.
In andere delen van de wereld geschiedde de groei van de Islam soms als emancipatie van achtergestelde groepen zoals in India, waar opvallend veel leden van de laagste kasten zich bekeerden tot de Islam om zo aan het verstikkende kastesysteem te ontkomen. Die diversiteit, die overigens ook teruggevonden kan worden in het Christendom en andere religies, wordt niet of nauwelijks onderkend in deze tijd van oppervlakkige kennis. Talloze moslimlanden hebben het democratische stelsel gekozen, zoals Turkije en vele andere landen. Nu is die democratie niet volledig naar westerse maatstaven, dat is bekend.
De tegenstellingen binnen de islamitische wereld tussen orthodoxie en moderniteit zijn net zo groot als die tussen het westen en de islamitische wereld. Hoe kan je dan nog een land als Turkije, dat zichzelf in grote mate heeft gemoderniseerd en nota bene het kalifaat heeft afgeschaft, veroordelen. De islam is vaak vijand geweest van het westen, maar net zo vaak een bondgenoot. De laatste sultan van het Ottomaanse Rijk vocht samen met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije tegen de geallieerden. Zijn oproep tot een jihad kreeg weinig gevolg in de islamitische wereld. In tegendeel vochten veel moslims in geallieerde dienst tegen de asmogendheden. Hitler hoopte op een jihad tegen de Britse bezetting van het Nabije Oosten, maar noemde dit in het enige verboden boek in Nederland Mein Kampf al als een vrij onwaarschijnlijk scenario. Hetzelfde Mein Kampf is overigens een gewild boek in de Arabische vertaling, evenals boeken over het leven van Che Guevara.
Wilders had veel meer kunnen zeggen in zijn speech. Bijvoorbeeld dat Mohammed ook een wereldlijk leider was die Joodse stammen die zich niet wilden bekeren heeft vermoord ´volgens de gebruiken van die tijd´. Ook had hij kunnen noemen dat het werkelijke probleem van de Islam in de huidige wereld is dat deze zich verzet tegen modernisering. Voorts had hij kunnen zeggen dat de bewuste oppositie van de Islam ten opzichte van andersdenkenden niet correct is. Mohammed zag zichzelf als de laatste profeet, maar deze notie was al eerder door een andere profeet, Mani uitgevonden. Het verbod om mensen af te beelden was ook niet een islamitische vondst, maar vond plaats in de bredere historische context van het iconoclasme dat tegelijkertijd in het Byzantijnse Rijk plaatsvond. Het apocalyptische karakter van de Islam kwam in een tijd dat ook binnen byzantijns-christelijke kringen het idee van het einde der tijden werd voorzien. Deze ontkenningen van de absolute, exclusieve aard van de Islam vallen uiterst slecht in de moslimwereld.
Wilders had kunnen stellen dat veelgeroemde islamitische wetenschap in grote mate concepten heeft overgenomen van andere culturen. Hij had ‘bad cop’ kunnen spelen door erop te wijzen dat de islam vanaf de 11e eeuw van onze jaartelling nauwelijks nog enige bijdrage heeft geleverd aan de wetenschap. Hij had erop kunnen wijzen dat ook in de eeuwen na de islamitische bloeitijd maar nog voordat het Europese imperialisme en kolonialisme roet in het eten gooide, ruwweg vanaf de 11e eeuw tot en met diep in de 17e eeuw, de islamitische wereld al stagneerde, ondanks het ontstaan van machtige rijken zoals de Ottomaanse Turken en de Moghuls in India.
Hij had kunnen opmerken dat de ´nul´, zo belangrijk voor de algebra, al eeuwen voor de opkomst van de Islam in India was uitgevonden. De islamitische wetenschap bouwde voort op de Griekse filofosie. Er zijn meerder versies van de Koran gevonden, maar deze worden in het Westen onderzocht omdat men er in de islamitische wereld niet van wil horen. Het is dan ook waarschijnlijk dat dit boek toch echt door mensenhanden is geschreven net als de Bijbel en de Torah. Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker.
Tegelijk heeft Wilders kansen laten liggen om positievere zaken te benadrukken. Bijvoorbeeld het feit dat de Joden die uit het christelijk geworden Spanje waren verdreven werden verwelkomd door de Ottomaanse sultan. Dat christelijke Arabieren een vooraanstaande rol hebben gespeeld in de Arabische onafhankelijkheidsbeweging. Dat de islamitische hoofse cultuur een grote invloed heeft gehad op de Europese beschaving tijdens de Middeleeuwen. Dat de achterstand van de islamitische beschaving niet genetisch is bepaald zoals de Duitse querulant Sarrazin heeft beweerd. Dat de voorbeelden van Singapore, China, Japan en India aantonen dat vernieuwing mogelijk is met behoud van eigen identiteit, zonder een ´slaaf´te worden van het Westen.
En zelfs het voorbeeld van Israel, hoe controversieel ook, zou kunnen worden gevolgd. Israel is met al zijn zwakheden en misdaden een levendige democratie. De enige echte democratie in de regio. Arabisch is er officieel erkend als tweede taal, en de Arabieren hebben hun eigen vertegenwoordiging in de Knesset. Israel heeft keer op keer de Arabische wereld de hand gereikt, maar wordt permanent in haar existentie bedreigd. De muur die voor zoveel controverse heeft gezorgd heeft niettemin voor rust gezorgd. De Joden hebben van de Tweede Wereldoorlog geleerd dat zachte heelmeesters stinkende wonden maken. Tegelijkertijd bevinden zich onder de Palestijnen ook veel christenen. Yasser Arafat was zelfs getrouwd met een christelijke vrouw.
Als Wilders al deze dingen hadden gezegd had dat waarschijnlijk een vernietigend fatwa opgeleverd. Salman Rushdie kreeg een doodsvonnis voor minder. Die vrees voor een radicaal fatwa (de term fatwa op zich is immers neutraal) was, het karakter van Wilders in aanmerking genomen, eerder een reden waarom hij zijn toon matigde dan Haags geneuzel rondom de coalitie.
