Bovenstaande foto: Een bombardement door de Amerikanen (als bondgenoten van Irak) van een Iraans fregat op 18 April 1988 tijdens de Irak-Iranoorlog. Die oorlog kostte tussen 1980 en 1989 naar schatting 1,6 mijoen mensen het leven. Irak had na afloop van de oorlog een groot militair overwicht in de regio. De Verenigde Staten hadden in de loop van die oolorg hun troepenmacht in de regio al stelselmatig opgebouwd in Saudi-Arabie, tot grote ergenis van de wahhabistische moslims, die de aanwezigheid van ongelovige soldaten in het land van de heilige plaatsen van de Islam als een belediging opvatten. Na de invasie van Koeweit door Irak en de Golfoorlog, werd de Amerikaanse aanwezigheid in de regio nog sterker , wat ertoe leidde dat radicale moslims in 1993 hun eerste aanslag pleegden op het World Trade Center. Een paar maanden na de hier getoonde foto zou het Nederlands voetbalelftal overigens Europees Kampioen worden na een glansrijke overwinning op onze ergste ‘vijanden’ in die tijd: de moffen. Even ‘back to the eighties’: Terwijl de Irakezen met het op Koerdische dorpen uitgeteste gas aanvallen deden in de loopgraven in Iran, scandeerden wij vanaf de tribunes dat die moffen oma’s fiets nu eindelijk eens moeten teruggeven.
Het is niet meer wat het geweest is. Profeten ook niet. Hadden we vroeger nog Jezus, of dan tenminste John Lennon, tegenwoordig moeten we het doen met nep-hippies als Bob Sinclair met zijn ‘Love Generation’. De profeet van de moderne geopolitiek, Samuel Huntington, gaat wat dieper. Hij beschreef in zijn wereldberoemde boek the Clash of Civilizations and the Remaking of World Order uit 1997 de spanningen die na het einde van de Koude Oorlog zouden onstaan tussen culturen. Nu ben ik slechts een amateur, maar hoe goed zijn boek ook is, toch is zijn theorie naar mijn mening te absoluut. Huntingdon probeerde een soort klimaatsysteem voor culturen te ontwikkelen, zonder in te gaan op de fundamentele verschillen en conflicten binnen op het oog dezelfde beschavingen.
De kracht van de theorie is tegelijkerijd de zwakte. Want niet alle conflicten in de huidige wereld vinden plaats tussen beschavingen, zoals deze door Huntington zijn geclassificeerd, maar juist tussen beschavingen. Nu zag Huntington dit zelf ook wel in, al behandelt hij dit opmerkelijke fenomeen niet. Terwijl toch veel conflicten plaatsvinden binnen dezelfde ‘beschavingsgebieden’ zoals deze door Huntington werden geklassificeerd, laat hij deze buiten beschouwing.
Zo biedt Huntingtons theorie geen verklaring voor het conflict tussen shiíten en soennieten in Irak, de oorlog tussen Iran en Irak uit de jaren ’80, het conflict tussen moslims in Darfur, de Marokkaanse illegale bezetting van West-Sahara of het Russisch-Georgische conflict van 2008. Volgens Huntington vallen Rusland en Georgie namelijk binnen hetzelfde “Orthodoxe beschavingsgebied”.
Op andere punten biedt Huntington wel antwoorden. Bijvoorbeeld op de vraag waarom recente Eta-aanslagen in Spanje als minder bedreigend worden ervaren dan een mislukte aanslag in een vliegtuig naar Detroit. Of waarom de moslims wel demonstreren tegen de inval in Irak, maar niet tegen de eigen autoritaire regimes -als zij daarvoor tenminste de kans krijgen (- recente ervaringen in Iran laten zien dat demonstraties in dit land met het leven kunnen worden bekocht en dat het voor de overheid van dit Neo-perzische wereldrijk altijd prettiger is om de aandacht voor interne conflicten af te leiden met de bliksemafleider die Israel of Amerika heet). Huntingdon geeft antwoord op de vraag waarom door de regimes in het Midden Oosten de oorlog tussen Iran en Irak van 1980 tot 1989 (de ‘Eerste Perzische Golfoorlog’), met ongeveer 1,6 miljoen doden, als minder ernstig wordt ervaren dan de Westerse inval in Irak in 2003 of het optreden van Israel in de Palestijnse gebieden. Liever een dictator van eigen bodem, dan een bevrijder uit het Westen, is kennelijk het devies. In Saudi-Arabie, Iran, Syrie en Egypte zijn al decennia autoritaire regimes aan de macht, vergelijkbaar met het regime van Saddam Hoessein. Maar deze worden al decennia gesteund door het westen. Maar de opportunistische bondgenoten uit het verleden, zijn geworden tot de huidige vijanden. Dit gold voor Saddam Hoessein, die eens de bondgenoot was van de VS eveneens. En ook voor de Talibaan, die door de Amerikanen werden gesteund in de oorlog tegen de Sovjet-agressors in de jaren ’80 in Afghanistan.
De grote fout die de Verenigde Staten dan ook heeft gemaakt is te denken dat men in Irak zat te springen om interventie. Ook Nederland is daarin meegegaan. Huntington zelf waarschuwde al voor het niet realistische optimisme waarmee werd gedacht dat de bevolking in Irak ‘bevrijd’ zou willen worden en democratie zou omarmen. Mede daarom werd Huntington ook door president Bush dan ook uiteindelijk aan de zijlijn gezet. Met alle gevolgen waarvan de contouren nu pas zichtbaar worden. De Nederlandse regering heeft blindelings de Amerikaanse politiek gevolgd, zonder een adequate afweging van de politiek en volkenrechtelijke implicaties. Volgens premier Balkenende hield de Margarita-kwestie hem zodanig in de greep dat er weinig ruimte overbleef voor die afweging van belangen, die te maken hebben met leven en dood, maar ook met de gelooofwaardigheid van het Nederlandse buitenlandse beleid zelf.
De gevolgen van de Irak-oorlog, of eigenlijk de ‘Derde Perzische Golfoorlog’ komen langzamerhand in beeld. De nog altijd onopgeloste Koerdische kwestie. De versterking van de positie van Iran in de regio. Duizenden, zo niet honderdduizenden doden. Meer dan een miljoen vluchtelingen. En last but not least een diep gevoel van vernedering in de gehele moslimwerelde
En dan is er nog Afghanistan, waar Nederland dacht ‘the hearts and minds’ van het Afghaanse volk te winnen. Ook hier zijn de gevolgen van de inval grovelijk onderschat. Iedere school die verrijst met westerse hulp, wordt even later weer gebombardeerd. En al zijn de Nederlandse bedoelingen goed, iedere vorm van hulpverlening wordt door de Afghanen gezien als een vernedering. Want het is voor de Afghanen nogal pijnlijk om hulp te krijgen van mensen die weliswaar rijk zijn maar geen zelf geloof meer hebben. Voor christenen hadden ze nog een zeker respect, voor mensenrechten des te minder. Liever onderdrukking door de Talibaan, dan bevrijd te worden door ongelovigen is ook hier het devies.
Van de bergen in Afghanistan terug naar sprookjesland Nederland. Ons land heeft in de Grondwet staan, dat de handhaving van de internationale rechtsorde een kernpunt is van de hele existentie van ons land zelf. Nederland heeft altijd al, als relatief klein land tussen grote buren en met een sterke handelspositie, gehamerd op de normen van internationaal recht. Hugo de Groot schreef zijn boek over het oorlogsrecht, in een tijd dat de positie van Nederland van alle kanten werd bedreigd door buitenlandse grootmachten zoals Spanje, Frankrijk en Engeland. Het is daarom beschamend dat Balkenende, met zijn voortdurende discussies over normen en waarden, de internationale rechtsnormen die verankerd zijn in onze Grondwet, afdoet als onduidelijk. Alsof een verschil van inzicht over de interpretatie van die volkenrechtelijke normen de gehele discussie daarover overbodig zou maken.
Bovendien kan het juridische achterhoedegevecht nu beginnen met betrekking tot de vraag of de regering de Grondwet heeft geschonden door niet de gehele Staten-Generaal, dus zowel de Eerste als de Tweede Kamer niet – of voor wat betreft de Tweede Kamer onvoldoende - te betrekken bij de besluitvorming. Artikel 100 van de Grondwet luidt immers:
lid 1. De regering verstrekt de Staten-Generaal vooraf inlichtingen over de inzet of het ter beschikking stellen van de krijgsmacht ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde. Daaronder is begrepen het vooraf verstrekken van inlichtingen over de inzet of het ter beschikking stellen van de krijgsmacht voor humanitaire hulpverlening in geval van gewapend conflict.
lid 2. Het eerste lid geldt niet indien dwingende redenen het vooraf verstrekken van inlichtingen verhinderen.
In dat geval worden inlichtingen zo spoedig mogelijk verstrekt.
Het lijkt er stevig op dat Balkenende deze bepaling heeft geschonden. En indien sprake zou zijn geweest van dringende redenen om inlichtingen niet te verschaffen, heeft Balkenende 7 jaar lang die informatie proberen tegen te houden. En aangezien het hier onze hoogste wet betreft, is een schending van dit wetsartikel heel wat ernstiger dan bijvoorbeeld de ‘schijn van belangenverstrengeling’ die oud-burgemeester Leers van Maastricht over zichzelf heeft afgeroepen. Toch is Leers reeds daarom afgetreden, terwijl premier Balkenende -als onkruid dat niet vergaat - alweer wacht tot de bui van Commissie Davids is overgewaaid. Dit terwijl schending van de Grondwet, ook in civielrechtelijke zin een onrechtmatige daad oplevert. En dan onrechtmatig ten opzichte van het gehele Nederlandse volk. Want de Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk (art. 50 Grondwet). En zodra de vertegenwoordiger wordt belogen, wordt de vertegenwoordigde bedrogen.
Dit is nog maar onze eigen Grondwet. Dan hebben we nog het internationaal recht. De volkenrechtelijke basis voor buitenlandse interventie is immers, als geen sprake is van een humanitaire ramp zoals in Haiti, slechts geoorloofd in het kader van een besluit door de Verenigde Naties. Maar er zijn genoeg gevallen bekend waarin het ontbreken van een mandaat door de vingers werd gezien. Natuulijk gaat het uiteindelijk allemaal om politieke afwegingen, dat heeft iedere burger wel door. Maar het is wel verbazingwekkend dat iemand zoals Balkenende die het hoog opheeft met normen en waarden na een brainstormsessie van 45 minuten de inval heeft ondersteund zonder een zorgvuldige afweging daarover.
Zo levert Balkenende zijn eigen bijdrage aan de ondersteuning van de theorie van de Clash of Civilizations in het Midden-Oosten. Want nu hebben de mensen in dat deel van de wereld weer een extra argument in handen om te blijven beweren dat alle ellende in hun werelddeel komt door de eeuwige imperialistische bemoeizucht door het westen. En zij concluderen nu dat het westen inderdaad een vijandig blok is, waarbij door het westen volkenrechtelijke normen op opportunistische wijze worden gebruikt indien deze de eigen politieke doeleinden ondersteunen. De illusie dat Nederland het volkenrecht daadwerkelijk als bindend recht beschouwt is door Balkenendes optreden voorgoed teloor gegaan. Vanaf nu weet iedereen dat volkenrechtelijke normen louter retoriek vormen.
En al is de democratie dan met de knoet opgelegd in Irak, alle ellende die daaruit is voortgekomen zal de autoritaire regimes alleen maar sterken in hun overtuiging dat het westen de vijand is. En de bevolking zal daarin waarschijnlijk meegaan. Nooit gedacht dat de Margarita-kwestie zulke grote gevolgen zou hebben.
“Huntingdons theorie gaat niet in op de vraag waarom Eta-aanslagen in Spanje als minder bedreigend worden ervaren dan een mislukte aanslag in een vliegtuig naar Detroit. Of waarom de moslims wel demonstreren tegen de inval in Irak, maar niet tegen de eigen autoritaire regimes. Liever een dictator van eigen bodem, dan een bevrijder uit het Westen. In Saudi-Arabie, Iran, Syrie en Egypte zijn al decennia autoritaire regimes aan de macht, vergelijkbaar met het regime van Saddam Hoessein.”
Juist wel! Deze voorbeelden passen juist naadloos in HuntinTon’s theorie; liever een eigen dictator dan een westerse bevrijder is bij uitstek een voorbeeld van de strijd der culturen, die dus zo sterk is dat men liever onderdrukt wordt door een van zijn eigen soort dan bevrijdt door een ander…
Ja klopt inderdaad, ik wou het al aanpassen. Dank!