Tora Bora, Rome en Moskou
De oorlog in Afghanistan begint steeds meer trekken te vertonen van een tweede Vietnam. Obama had de aanwezige troepen al verdubbeld en de generale staf heeft vorige week een extra versterking van 40.000 tot 45.000 troepen gevraagd. Alarmerende geluiden. Terwijl de troepen worden aangevuld, wordt tegelijkertijd steeds vaker gezinspeeld op een strategische terugtrekking in plaats van een eindoverwinning. Een nieuw rapport van de Democratische staf van het ‘Senate Foreign Relations Committee’ beschrijft dat de Amerikanen op het punt stonden de leider van Al Qaida te doden. In december 2001 was Bin Laden in de val gelokt in Tora Bora. Zijn testament had hij alvast opgemaakt.
Strategische fout
Te trage actie aan Amerikaanse kant, en vooral een strategische blunder van Donald Rumsfeld heeft volgens het rapport de uitschakeling van Bin Laden op het laatste moment verijdeld. In dat geval een gemiste kans, want zo kort na de de september-aanslagen van 2001 was de publieke opinie in de wereld nog geheel op Amerikaanse handen. Bin Laden is 8 jaar later nog steeds niet getraceerd. Waarom hebben de Amerikanen op dit cruciale moment niet adequaat gehandeld? Daarover zal nog jarenlang worden gespeculeerd.
Een theorie
Hoewel er allerlei oorzaken kunnen zijn, die ik uiteraard niet ken, speelt misschien en aloud psychologisch verschijnsel een rol. Niet geheel maar misschien een beetje. Mijn theorie luidt als volgt. Misschien was het Amerikaanse talmen op dat cruciale moment een vorm van angst voor de overwinning. Dit soort angst ontstaat vaak in een kritieke situaties waarin het onmogelijk geachte, opeens binnen handbereik ligt, en dat lijdt tot angstgevoelens. Met verstarring en inertie als gevolg. Men heeft lang ergens naar toe geleefd, en opeens is het moment daar. Het is nu of nooit. Soms kiezen mensen in die stresssituatie voor ‘nooit’. Vaak roepen die mensen dan achteraf ‘ach, het was me toch nooit gelukt’. Uit het dagelijkse leven kent iedereen welke zulke voorbeelden , maar ook in de militaire geschiedenis is dit verschijnsel niet onbekend. De vijand is in de eigen ogen onverslaanbaar, en wordt hard bevochten. Maar zodra de overwinning aan de horizon gloort, komt de twijfel. Ten minste twee keer eerder in de geschiedenis maakten opperbevelhebbers zo’n strategische fout. Als daarvan een precedentwerking uitgaat, ziet het er niet goed uit voor het verloop van de nu al desastreuze oorlog. Hieronder de voorbeelden. De overeenkomsten met Tora Bora zijn frappant.
de Romeins-Carthaagse oorlogen
Een geniale strateeg in de geschiedenis, die op alle militaire scholen ter wereld wordt aangehaald als sprekend voorbeeld is Hannibal. Uiteraard niet Hannibal Lector, maar de Carthaagse verldheer Hannibal Barkas (247 v. Chr – 183 v. Chr.). Rome en Carthago waren in de derde eeuw voor onze jaartelling uitgegroeid tot grootmachten in de westelijke Middellandse zee. Er onstond zelfs een soort koude oorlog tussen de twee steden. In de Tweede Punische oorlog trok Hannibal met zijn leger voorzien van olifanten, vanuit het huidige Spanje naar Italië over de Pyreneeen en de Alpen Italie binnen. Het was een verrassingsoorlog zoals nooit tevoren vertoond. De Romeinen waren compleet van hun stuk. In Italië behaalde de Carthaagse veldheer grote overwinningen, met als wreed hoogtepunt de Slag bij het Trasimeense meer, waar het Romeinse leger verpletterend werd verslagen. Rome was nu kwetsbaar als een open wond een haar inwoners beefden van angst.
Hannibal valt Rome niet binnen
Toen gebeurde iets vreemds. Hannibal bleef maar om Rome heencirkelen. Op een of andere manier kon of wilde hij Rome zelf niet belegeren. Hannibal bleef de komende 16 jaar rondzwerven in Zuid-Italië, tot hij uiteindelijk werd teruggeroepen naar Carthago om het vaderland te verdedigen. De Romeinen hadden inmiddels al hun vloot klaarliggen voor de kade van Carthago. Het is nooit echt duidelijk geworden waarom Hannibal de Romeinse hoofdstad zelf niet heeft aangevallen hoewel hij vele kansen had om de stad binnen te vallen. Angst voor de overwinning? Hoe het ook zij, Rome won de oorlog uiteindelijk en vernietigde in een volgende oorlog Carthago volledig. De Romeinen strooiden zout in de straten van de stad, opdat er nooit meer iets zou groeien.
de Tweede Wereldoorlog
Begin oktober 1941 leek het erop dat Duitsland en Japan de Tweede Wereldoorlog zouden gaan winnen. De Verenigde Staten wilde niet meedoen en alleen Groot-Brittannie bood nog weerstand. Het Duitse leger was tot diep in Rusland doorgestoten, en bevond zich al in de voorsteden van Moskou. Midden oktober 1941 lag Moskou er angstig bij. De mensen die niet konden vechten waren al uit de stad weggebracht. Er waren geruchten dat Stalin zelf de stad zou gaan verlaten. Zelfs de berucht wrede chef van de geheime dienst Beria had de hoop opgegeven en riep in vertwijfeling ‘ze zullen ons als konijnen neerknallen’. De Duitse persdienst kondigde al aan dat Rusland verslagen was.
Richard Sorge brengt het verlossende bericht
In werkelijkheid waren de Duitse troepen al uitgeput. Stalin vernam op dat cruciale moment van zijn spion Richard Sorge dat Japan het plan had opgegeven om Rusland aan te vallen. Zo kon hij rekenen op al zijn Siberische troepen. Stalin hervatte moed. Het cruciale moment was verstreken en Moskou viel uiteindelijk niet. Richard Sorge wordt wel de eigenlijke redding van Rusland genoemd in die bange dagen.
Tweede mogelijkheid
Later, in het voorjaar van 1942 hadden de Duitsers een tweede kans en trok de Wehrmacht weer richting de stad. Maar Hitler maakte, tegen de wil van zijn generaals in, een strategische blunder door zijn plotselinge besluit het leger op te splitsen in twee delen en eerst naar de olievelden in de Kaukasus op te trekken. Moskou kon wachten. Waarom deed Hitler dit? Misschien was het onbewuste faalangst. Misschien ook niet. Het Duitse leger voerde daarna offensief na offensief uit, maar werd langzaam verdreven van het Russische grondgebied in een van de meeste gruwelijke oorlogen ooit. De Sovjets, in wreedheid bijna even erg als de Duitsers, hadden inmiddels geleerd en kenden, hun geweten in wodka verdronken, geen angst voor de overwinning. Zij trokken voor een tweede maal in de oorlog verkrachtend door Polen, voorts Pommeren om uiteindelijk Berlijn tot aan de grond te verwoesten en de hamer en sikkel te planten op de Brandenburger Tor.
Lessen voor het heden?
Laten we hopen dat hetzelfde scenaro niet in Afghanistan plaatsvindt. Als de voorbeelden in de geschiedenis een precedent vormen, zullen de extra troepen die nu worden ingezet geen wezenlijk verschil meer uitmaken voor de uitkomst, en alleen nog maar meer doden opleveren in een verloren oorlog. Het cruciale moment, nu al 8 jaar geleden, is immers al verstreken. Tora Bora is niet gevallen. Obama begreep al voordat hij President werd dat een belangrijk moment was gemist daar in die koude bergen van Afghanistan in december 2001. Hij schreef hierover zelfs expliciet in ‘the Audacity of Hope’. Laten we hopen dat hij als President nu de juiste beslissing kan maken en hij niet net als Hannibal, nog 16 jaar na het cruciale moment mensenlevens verloren laat gaan tot hij wordt teruggefloten om zijn eigen land te redden van toekomstige terroristen van eigen bodem. Het is maar een theorie, dit stukje. Maar laten we hopen eentje die niet bewaarheid wordt.
Bronnen:
http://www.cnn.com/2009/POLITICS/11/29/bin.laden.2001/index.html
Tweede Wereldoorlog: Vladimir Fedorovski, ‘Le Fantome de Stalin’, 2007
Recent Comments